Page 69 -
P. 69
โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
63
ล าต้น
หนามที่เปลี่ยนแปลงมาจากใบ โดยเปลี่ยนแปลงมาจากแผ่นใบที่มีลักษณะแบนและมีสี
เขียว เป็นหนามที่มีรูปร่างยาวเรียวและแข็ง เช่น หนามของต้นตะบองเพชร เป็นต้น
รอยแตก ในพืชที่มีเนื้อไม้เมื่อล าต้นมีอายุมากขึ้น จะมีรอยแตกตามผิว มีสีน้ าตาล เรียกว่า
lenticel มีลักษณะคล้ายแว่น หรือเลนซ์ ส าหรับเป็นช่องทางให้อากาศซึมผ่านเข้าสู่ล าต้นได้ การเกิดรอย
แตกนี้เกิดขึ้นขณะที่พืชมีการสร้าง cork ก็จะมีการสร้างรอยแตกนี้ด้วย โดยปกติมักเกิดขึ้นใต้ปากใบก่อน
โดยเนื้อเยื่อบริเวณนั้นเปลี่ยนแปลงไปเป็นเนื้อเยื่อเจริญ หรือ cork cambium แบ่งตัวหลายระนาบ เป็น
เซลล์ที่มีผนังบางที่ไม่มีสารซูเบอรินมาสะสม มีช่องว่างระหว่างเซลล์จ านวนมาก เรียกเนื้อเยื่อเหล่านี้ว่า
complementary tissue ซึ่งจะดัน epidermis ให้ฉีกขาดออกเป็นแผลหรือรอยแตกของ lenticel นี้
รอยแผล บนล าต้นขณะที่เจริญเติบโตจะมีการหลุดร่วงของใบและกิ่ง ท าให้เห็นเป็นรอยแผล
โดยถ้าเกิดจากการหลุดร่วงของใบเรียกว่า leaf scar ซึ่งอาจมีรูปร่างแตกต่างกันออกไป เช่น กลม ตัวยู ตัว
วี หรือสามเหลี่ยม รอยแผลเหล่านี้อาจมองเห็นเป็นรอยขีดเล็กๆ ของกลุ่มท่อล าเลียงที่ต่อกันระหว่างล า
ต้นกับใบหรือกิ่ง เรียกรอยแผลนี้ว่า bundle scar หรือ vascular bundle scar ส าหรับล าต้นที่มีการสร้าง
cork ท าให้เปลือกล าต้นขรุขระ และมองเห็นรอยแผลไม่ชัดเจน
การเจริญเติบโตของล าต้น
การเจริญเติบโตของล าต้น มีการแตกแขนงท าให้เกิด กิ่ง รวมทั้งใบ และดอก พัฒนามาจากเซลล์
บริเวณผิวนอก 1-2 ชั้น เรียกการแตกแขนงนี้ว่า exogenous branching ในขณะที่รากแขนงเกิดมาจาก
การพัฒนาของเซลล์ที่อยู่ด้านในคือ pericycle เรียกการแตกแขนงแบบนี้ว่า endogenous branching
ส่วนล าต้นของไม้ยืนต้นที่มีล าต้นตั้งตรงเหนือพื้นดิน มีการแตกกิ่งออกได้เป็น 3 แบบ คือ
1). excurrent branching เป็นการแตกกิ่งจากล าต้นหลัก มีการแตกกิ่งจากโคนต้น ขนานไปกับ
ผิวดินในแนวระดับ กิ่งล่างสุดมีขนาดใหญ่และอายุมาก ขณะที่กิ่งบนจะมีขนาดและอายุน้อยกว่า ท าให้
เห็นรูปทรงของต้นเป็นรูปกรวยยอดแหลม ลักษณะของการแตกกิ่งแบบนี้ได้แก่ การแตกกิ่งของล าต้นสน
ทะเล และสนปฎิพัทธ์
2). deliquescent branching การแตกกิ่งเป็นไปทุกทิศทางโดยไม่มีล าต้นหลัก และเห็นล าต้น
ชัดเจนเฉพาะส่วนล่าง หรือรูปทรงต้นที่เป็นพุ่ม พบในการแตกกิ่งของล าต้นไม้ยืนต้นไป เช่น มะขาม
จามจุรี และนนทรี เป็นต้น
รศ. ดร. ลิลลี่ กาวีต๊ะ
