Page 15 -
P. 15
โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี
ขั้นตอนและกระบวนการวางแผนยุทธศาสตร์ 10
อย่างไรก็ดี หนังสือส่วนใหญ่ที่เขียนเกี่ยวกับเรื่องนี้มักเป็นเรื่องการจัดการในองค์กรธุรกิจ ซึ่ง
จะเรียกว่าการวางแผนยุทธศาสตร์หรือการวางแผนกลยุทธ์ก็ตาม นักวิชาการหลายท่านได้กล่าวไว้ใน
ทํานองเดียวกันว่า จะต้องมีการคิดไปในอนาคต มีความสามารถคาดคะเนวิเคราะห์สภาพแวดล้อมใน
อนาคตได้ เพื่อจะได้หาทางกํากับอนาคต ควบคุมอนาคตหรือเตรียมตัวเผชิญกับสภาพการ
เปลี่ยนแปลงที่จะเกิดขึ้น ทั้งนี้เพื่อความอยู่รอดและความอยู่ดีขององค์กรหรือหน่วยงานในอนาคต
(อุทัย บุญประเสริฐ, 2537) โดยจะต้องทําความเข้าใจกับอนาคต มีการมองอนาคต หากได้ทําตาม
แผนงานที่ดีที่สุดแล้วจะสามารถทําให้เกิดขึ้นได้อย่างแน่นอน การมองต้องมองในเชิงการวางแผนเพื่อ
การเปลี่ยนแปลงโดยรู้จุดหมายปลายทางและเส้นทางการเปลี่ยนแปลง รวมทั้งรู้ว่าสิ่งใดหรืออะไร มี
ความสําคัญที่แตกต่างจากสิ่งอื่นหรือรู้ลําดับความสําคัญของสิ่งต่าง ๆ ความรู้เหล่านี้ต้องอาศัยการ
วิเคราะห์ในเชิงกุศโลบาย ซึ่งประกอบด้วย การวิเคราะห์จุดแข็ง (strengths) จุดอ่อน (weakness)
โอกาส (opportunities) และสิ่งคุกคาม (threats) หรือที่เรียกสั้น ๆ ว่า สวอต (SWOT) นอกจากนี้
รองศาสตราจารย์ ดร.เสรี พงศ์พิศ (2553) ยังได้กล่าวไว้เหมือนกันว่า วิธีการวางแผนยุทธศาสตร์ส่วน
ใหญ่ใช้วิธีการหรือกระบวนการที่เรียกว่า STP ซึ่งย่อมาจาก situation (สถานการณ์) หมายถึง การ
ประเมินสถานการณ์ว่า ขณะนี้อยู่ที่ไหน เราอยู่ที่ไหน มาถึงที่นี่ได้อย่างไร target (เป้าหมาย) หมายถึง
เราต้องการจะไปไหน และ path (หนทาง) เราจะไปถึงที่นั่นได้อย่างไร นอกจากนั้นยังอาจใช้เครื่องมือ
หรือวิธีการอื่น ๆ เช่น การประเมินสภาพแวดล้อม การใช้วิธีการ SWOT (strengths, weakness,
opportunities, threats) และ GTSM (goals, target, strategies, measures)
ปีเตอร์สัน (Peterson อ้างใน ทวีชัย บุญเติม, 2540) ได้กล่าวถึง การวางแผนยุทธศาสตร์
ประกอบด้วย 4 ส่วน คือ
1. การประเมินหรือสํารวจสภาวะแวดล้อม (environment assessment) เพื่อกําหนด
แนวโน้มหรือการเปลี่ยนแปลงของสภาพแวดล้อมและผลกระทบที่จะเกิดกับสถาบัน
2. การประเมินภายในสถาบัน (institution assessment) เพื่อศึกษาจุดแข็ง จุดอ่อน ปัญหา
และความสามารถของสถาบัน
3. การประเมินค่านิยม (value assessment) เพื่อพิจารณาค่านิยม แรงจูงใจ แนวคิดของ
บุคคลภายในสถาบัน และความรับผิดชอบของสถาบันที่มีต่อชุมชน
4. การสร้างแผนหลัก (master plan creation) เพื่อกําหนดรูปแบบของยุทธศาสตร์หรือ
ทิศทางของสถาบันจากปัจจัย 3 ข้อดังกล่าว
ไวฮ์ริช (Weihrich, 1982) ได้เสนอขั้นตอนการกําหนดยุทธศาสตร์ ดังนี้
1. เขียนรายการสภาพแวดล้อมภายในที่เป็นจุดแข็งหลัก (key internal strength)
ใช้อักษรย่อ S
การกําหนดยุทธศาสตร์ (Strategy Formulation)
