Page 13 -
P. 13
โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี
ขั้นตอนและกระบวนการวางแผนยุทธศาสตร์ 8
ในทศวรรษที่ผ่านมาได้มีความพยายามเสนอแนวความคิดและกระบวนการใหม่ ๆ เพื่อช่วย
ให้องค์กรสามารถปรับตัวให้เหมาะสมกับสภาพแวดล้อมที่เปลี่ยนไปอย่างรวดเร็ว โดยใช้คําว่า
ยุทธศาสตร์เป็นคําหลักในการขับเคลื่อนก็ว่าได้ ซึ่งอาจสรุปให้ง่ายที่สุดก็คือ แผนการปฏิบัติ แนวทาง
หรือวิธีการใหม่ ๆ ที่ไม่ใช่แบบเดิมตามที่ได้กล่าวมาแล้ว ในอดีตการตัดสินใจเพื่อกําหนดยุทธศาสตร์
อาจกระทําโดยบุคคลเพียงคนเดียวที่มีอํานาจสูงสุดในรัฐหรือเป็นผู้บัญชาการในสนามรบ เช่น พระ
เจ้าเฟรดเดอริกมหาราช นโปเลียน ฮิตเลอร์ เป็นต้น แต่ในปัจจุบันยุทธศาสตร์หรือกลยุทธ์มักถูก
กําหนดโดยกลุ่มบุคคลต่าง ๆ ในระดับผู้บริหารที่มีอํานาจหน้าที่ต่างกัน (วิทยาลัยการทัพบก, 2541)
ในองค์กรธุรกิจฝ่ายบริหารในแต่ระดับ อาจประกอบด้วย ประธานบริษัท ผู้ถือหุ้น และผู้จัดการฝ่าย
ต่าง ๆ จะต้องมีส่วนร่วมในการอภิปราย ถกแถลง แลกเปลี่ยน และนําไปสู่การตัดสินใจร่วมกัน
(Hrebiniak&Snow, 1982; Smith&Kofron, 1996; Schmidt&Brauer, 2006; Schaap, 2006) ใน
ขณะเดียวกัน องค์กรจะต้องแนะนําให้ลูกจ้างหรือพนักงานที่ไม่ใช่ฝ่ายบริหารได้ทราบถึงความสําคัญ
ของแผนการปฏิบัติด้วยก่อนที่จะไปสู่ลูกค้า (Rapert & Lynch & Suter, 1996) โดยปกติแผน
ยุทธศาสตร์หรือแผนกลยุทธ์ อาจแบ่งออกเป็น 3 ระยะ คือ แผนระยะสั้น ระยะเวลา 1 – 2 ปี แผน
ระยะกลาง ระยะเวลา 3 – 5 ปี และแผนระยะยาว ระยะเวลา 5 – 10 ปี (พจน์ พงศ์สุวรรณ, 2536)
การทําเป็นแผนการปฏิบัติขององค์กร นักวิชาการหลายท่านใช้คําว่า การวางแผนยุทธศาสตร์หรือการ
วางแผนกลยุทธ์ (strategic planning) อย่างไรก็ดี อาจอธิบายเพิ่มเติมได้ว่า การวางแผนยุทธศาสตร์
หรือการวางแผนกลยุทธ์ เปรียบเสมือนการแก้ไขปัญหาเชิงรุกที่มุ่งพิจารณาเงื่อนไขสิ่งแวดล้อมของ
องค์กรเป็นหลัก และเป็นวิธีการต่อสู้เพื่อให้องค์กรคงอยู่ในสภาวะที่ทรัพยากรมีจํากัด ซึ่งรอง
ศาสตราจารย์ ดร.เสรี พงศ์พิศ (2553) ได้กล่าวว่า การวางแผนยุทธศาสตร์ เป็นกระบวนการ
เตรียมการขั้นตอนต่าง ๆ เพื่อนําองค์กรมุ่งหน้าสู่เป้าหมายหรือสถานภาพอันพึงปรารถนาแห่งอนาคต
ตามเป้าหมายและวัตถุประสงค์ที่ตั้งไว้ แผนยุทธศาสตร์ จึงเป็นแผนการดําเนินงานที่ร่างขึ้นมาอย่าง
เป็นระบบ ซึ่งองค์ประกอบต่าง ๆ สัมพันธ์สอดคล้องกัน เป็นแผนที่มีวิสัยทัศน์ (vision) หรือภาพฝันที่
วาดไว้เป็น “การร่วมจิต” มีเป้าประสงค์ (purpose) อันแสดงถึงเจตนาร่วมของทุกฝ่าย หรือ “การ
ร่วมใจ” ผนึกพลังใจของทุกฝ่ายเพื่อทุกฝ่ายเพื่อกระทําพันธกิจ (mission) อันเป็นหน้าที่ความ
รับผิดชอบ เพื่อให้บรรลุวัตถุประสงค์ (objectives) ที่ตั้งไว้เป็นรายละเอียด เพื่อให้เกิดผลกระทบ
(outcome) และผลลัพธ์ (output) ที่พึงประสงค์
เคลเลอร์ จอร์ท (Keller George, 1983) เป็นผู้บุกเบิกเรื่องการวางแผนยุทธศาสตร์ในวงการ
อุดมศึกษา โดยเขาได้กล่าวไว้ ดังนี้
1. การวางแผนยุทธศาสตร์ ไม่ใช่พิมพ์เขียว ไม่ใช่การรวบรวมความคิดที่ออกมาเป็น
รายละเอียดให้ทุกคนปฏิบัติตาม หากแต่เป็นนวัตกรรมที่เกิดจากความคิดของบุคคลสําคัญในองค์กร
ต่อสิ่งที่จะเกิดขึ้นในอนาคตซึ่งจะทําให้องค์กรมีการปรับปรุงหรือเปลี่ยนแปลงไป
การกําหนดยุทธศาสตร์ (Strategy Formulation)
