Page 40 -
P. 40
โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
2
ทบทวนวรรณกรรมที่เกี่ยวข้อง กรอบแนวคิดและระเบียบวิธีวิจัย
ให้เกิดพลวัตความยากจนนั้น จะต้องทำความเข้าใจทฤษฎีพื้นฐานที่สำคัญในการศึกษาปัจจัย
กำหนดรายได้ครัวเรือน ได้แก่ (1) แบบจำลองครัวเรือนเกษตร (agricultural household model)
และ (2) สมการปัจจัยกำหนดรายได้ (income determination function)
2.3.1 แบบจำลองครัวเรือนเกษตร (agricultural household model)
แบบจำลองครัวเรือนเกษตรถูกนำมาใช้ในการศึกษาลักษณะเชิงโครงสร้างและแนวโน้ม
การเปลี่ยนแปลงของครัวเรือนเกษตร โดยรากฐานทางทฤษฎีดังกล่าวนี้เริ่มต้นพัฒนามาจาก
แนวคิดของชยานอฟ (Chayanov) ที่ศึกษาเกี่ยวกับครัวเรือนเกษตรในประเทศรัสเซียในช่วง
ทศวรรษปี 2460 ซึ่งได้กล่าวโดยสรุปว่าขนาดครัวเรือนและลักษณะโครงสร้างของครัวเรือนเป็น
ปัจจัยสำคัญในการกำหนดการตัดสินใจในการจัดสรรทรัพยากรภายในครัวเรือนภายใต้เงื่อนไข
ไม่มีตลาดแรงงาน (Ellis, 1988) แบบจำลองครัวเรือนเกษตรถูกพัฒนาขึ้นเป็นครั้งแรกเพื่อศึกษา
ผลการเพิ่มขึ้นของราคาสินค้าพืชผลหลัก โดยพบว่าการเพิ่มขึ้นของราคาพืชผลอาหารนั้นไม่
จำเป็นต้องส่งผลกระทบต่อส่วนเกินในตลาด ซึ่งสามารถอธิบายได้จากพฤติกรรมของครัวเรือนใน
ชนบทที่มีลักษณะกึ่งการค้า (semi-commercial rural context) ซึ่งผลิตพืชผลสำหรับบริโภค
ภายในครัวเรือนเองส่วนหนึ่งและอีกส่วนเพื่อขาย (Singh et al., 1986) แบบจำลองดังกล่าว
กำหนดให้ครัวเรือนเป็นหน่วยในการตัดสินใจผ่านสมการอรรถประโยชน์ โดยอรรถประโยชน์สูงสุด
จะเกิดขึ้นได้ต้องผ่านตลาดแรงงาน นั่นคือต้องมีการจ้างงานเกิดขึ้น สมาชิกในครัวเรือนอาจได้รับ
ค่าจ้างแรงงานที่แตกต่างกัน ในขณะเดียวกันราคาสินค้าก็แตกต่างกัน และภาคเกษตรไม่ใช่แหล่ง
ที่มาของรายได้แหล่งเดียวอีกต่อไป โดยสรุปคืออรรถประโยชน์ของครัวเรือนเกษตรไม่ใช่เกิดขึ้น
จากการทำกำไรสูงสุดเท่านั้น แต่ยังรวมถึงความมั่นคงทางอาหารและเวลาว่างของครัวเรือน
อีกด้วย
แบบจำลองครัวเรือนเกษตรประกอบด้วยสมการอรรถประโยชน์ซึ่งกำหนดโดยการบริโภค
ของสมาชิกภายในครัวเรือน และข้อจำกัดของงบประมาณซึ่งรวมการผลิตอยู่ในสินทรัพย์ครัวเรือน
(Singh et al., 1986; Ellis, 1988)
สมการอรรถประโยชน์โดยรวมของครัวเรือนเกษตร (2.1) ได้แก่
U = U(Xa, Xm, Xl) (2.1)
โดยที่ Xa คือ การบริโภคสินค้าเกษตรที่ผลิตในครัวเรือน Xm คือ การบริโภคสินค้าอื่นๆ ที่
ซื้อขายในตลาด และ Xl คือเวลาว่าง
39
