Page 36 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

2

ทบทวนวรรณกรรมที่เกี่ยวข้อง กรอบแนวคิดและระเบียบวิธีวิจัย

ยุทธวิธีการดำรงชีพ (livelihoods strategies) เป็นทางเลือก โอกาส ที่ใช้เป็นกลยุทธ์

ในการดำเนินชีวิต ซึ่งจะมีลักษณะของความหลากหลาย (diversity) ตามลักษณะ
พื้นที่ ภูมิประเทศ ที่ถือครอง และช่วงเวลา เป็นลักษณะที่เคลื่อนไหว (dynamic)
กระจายหลายสถานที่ (straddling) และเชื่อมโยง (linkage)

ผลลัพธ์ (livelihood outcome) เป็นผลที่เกิดจากการเลือกวิถี หรือยุทธวิธีในการ

ดำเนินชีวิตซึ่งแสดงออกถึงการดำรงชีพอย่างยั่งยืน ได้แก่ การมีรายได้เพิ่มขึ้น (more

income) ความเป็นอยู่ที่ดีขึ้น (increased well-being) ความเปราะบางต่อความเสี่ยง
หรือความผันผวนลดลง (reduced vulnerability) ความมั่นคงด้านอาหารเพิ่มขึ้น
(improved food security) และการเกิดความยั่งยืนในการใช้ทรัพยากรธรรมชาติ
(sustainable use of natural resource based)

จากภาพที่ 2.1 อธิบายความสัมพันธ์ระหว่างองค์ประกอบต่างๆ ภายใต้แนวคิดการดำรงชีพ
อย่างยั่งยืนนั่นคือ ทรัพย์สิน (livelihoods assets) เป็นองค์ประกอบหลักอันดับแรกที่จำเป็นในการ

ดำรงชีพ หรืออีกนัยหนึ่งคือเป็นต้นทุนที่เกษตรกรนำมาใช้ในกระบวนการดำรงชีพ การเปลี่ยนแปลง
ฐานะของทรัพย์สินจะได้รับอิทธิพลจากการเปลี่ยนแปลงของโครงสร้าง และกระบวนการ
(transforming structures and processes) ซึ่งแสดงออกมาในลักษณะของบริบทความอ่อนแอ
(vulnerability context) ที่เกิดขึ้น เช่น การเปลี่ยนนโยบายทางเศรษฐกิจเป็นกระบวนการหนึ่งที่

ทำให้เกิดภาวะแนวโน้มสินค้าต้นทุนการผลิตราคาสูงขึ้น ทำให้เกษตรกรต้องใช้เงินลงทุนใน
การผลิตมากขึ้น ส่งผลให้ฐานะทางการเงินของเกษตรกรลดต่ำลง และมีผลต่อเนื่องไปยังโอกาส
การเลือกกลยุทธ์การดำรงชีพ (livelihoods strategies) หรือการเลือกวิธีการผลิตให้เหมาะสมกับ
ผลกระทบที่เกิดขึ้น หากเกษตรกรมีกลยุทธ์หรือมีการปรับปรุงการผลิตที่เหมาะสมกับสถานการณ์
ที่เกิดขึ้น ระบบก็จะยังคงให้ผลลัพธ์ (livelihood outcome) ในระดับที่สมดุลกับความต้องการ
และผลลัพธ์ที่ได้นี้จะส่งผลโดยตรงต่อระดับของทรัพย์สินที่เกษตรกรจะนำมาใช้เป็นต้นทุนใน

การดำรงชีพต่อไป

35