Page 17 -

ื
ิ
ิ
ิ
์
ิ
โครงการพัฒนาหนังสออเล็กทรอนกสด้านการเกษตร เฉลมพระเกียรตพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
8

ลึกจากกลุ่มเป้าหมายที่ได้ร่วมการปฏิบัติงานพร้อมทั้งบันทึกรายละเอียดขั้นตอนการปฏิบัติงาน ผล
การปฏิบัติงาน และความรู้ใหม่ ๆ ที่เกิดขึ้นระหว่างการปฏิบัติงานทั้งที่สำเร็จหรือล้มเหลว เพื่อเป็น
แนวทางในการปรับปรุงการปฏิบัติงานให้บรรลุเป้าหมาย และสามารถเผยแพร่ศึกษาเรียนรู้ได้ (นิคม
สุวพงษ์, 2565, น. 49)

ั
ทั้งนี้การถอดบทเรียนมีความสำคัญหลายประการ อาทิ แก้ปัญหาการทำงาน พฒนา
แนวคิด หรือวิธีการทำงานใหม่ โดยมีฐานมาจากประสบการณ์เดิม ยกระดับแบบปฏิบัติที่ดี หรือเป็น
เลิศ สร้างมาตรฐานวิธีปฏิบัติ หลีกเลี่ยงความผิดพลาด หรือปัญหาที่เคยเกิดขึ้น สร้างความรู้ใหม่โดย
การต่อยอดจากความรู้เดิม เป็นต้น (ญาณิศา ไชยศรีหา, ม.ป.ป., น. 1) การถอดบทเรียนจึงเป็นทั้ง

แนวคิด และเครื่องมือเพื่อสร้างการเรียนรู้ ซึ่งเป็นวิธีการหนึ่งของการจัดการความรู้ โดยเป็น
กระบวนการดึงความรู้จากการทำงานออกมาใช้เป็นทุนในการทำงานเพอยกระดับให้ดียิ่งขึ้น การถอด
ื่
บทเรียนเป็นการสรุปบทเรียนว่าที่ผ่านมาได้เรียนรู้อะไร (What) มีการเปลี่ยนแปลงอะไรเกิดขึ้นบ้างใน
ระดับบุคคล และระดับองค์กร องค์ความรู้ที่ได้รับจากการดำเนินงานมีอะไรบ้าง (Knowledge) สร้าง

โอกาสและเป็นเวทีสำหรับการใช้พลังปัญญา (Wisdom) และทุนทางสังคมวัฒนธรรมที่มีอยู่ (นิคม
สุวพงษ์, 2565, น. 52)
2) วิธีการถอดบทเรียน วิธีการถอดบทเรียนมี 3 ช่วง ได้แก่ (1) การถอดบทเรียน

ก่อนการดำเนินการ เป็นการเรียนรู้ก่อนที่จะเกิดข้อผิดพลาด (2) การถอดบทเรียนระหว่างดำเนินการ
เป็นการเรียนรู้ที่เกิดขึ้นระหว่างดำเนินงาน และ (3) การถอดบทเรียนหลังการดำเนินการ เป็นการ
เรียนรู้เพื่อการดำเนินการครั้งต่อไป (กริช อินทราทิพย์ และอรยา พูลทรัพย์, ม.ป.ป., น. 3 – 4)
สำหรับการศึกษาครั้งนี้ คณะผู้วิจัยขอเน้นไปที่การถอดบทเรียนหลังการดำเนินการ
ทั้งนี้จากการทบทวนแบบจำลองในการถอดบทเรียนหลังการหลังปฏิบัติการ (After

Action Review: AAR) ซึ่งเป็นการถอดบทเรียนหลังปฏิบัติการ เป็นการทบทวนหรือเป็น
ื่
กระบวนการเพอวิเคราะห์ว่าเกิดเหตุอะไร สาเหตุของการเกิด และจะสามารถดำเนินการให้ดีกว่าเดิม
ได้อย่างไร โดยเอาบทเรียนจากความสำเร็จและความล้มเหลวของการทำงานที่ผ่านมา เพื่อนำมาซึ่ง

การพัฒนาหรือการปรับปรุงการทำงาน เป็นรูปแบบของกลุ่มทำงานที่สะท้อนการมีส่วนร่วมในการ
ทบทวนสิ่งที่เกิดขึ้น อะไรคือสิ่งที่เกิดขึ้นจริง สาเหตุของการเกิด และสิ่งที่ได้เรียนรู้คืออะไร ดังนั้น
คำถามหลักของ AAR คือ สิ่งที่คาดว่าจะได้จากการทำงาน และสิ่งที่เกิดขึ้นจริง สิ่งที่แตกต่าง ทำไมจึง
แตกต่าง สิ่งที่ต้องแก้ไข รายละเอียดการปรับปรุง (กริช อินทราทิพย์ และอรยา พูลทรัพย์, ม.ป.ป., น.

9 - 11)
3) การดำเนินการถอดบทเรียน ได้มีการกำหนดขั้นตอนในการถอดบทเรียนหลาย
ลักษณะ (กริช อินทราทิพย์ และอรยา พูลทรัพย์, ม.ป.ป., น. 6 – 9; ญาณิศา ไชยศรีหา, ม.ป.ป., น.
2; นิคม สุวพงษ์, 2565) อย่างไรก็ตามคณะผู้วิจัยสามารถจำแนกได้เป็น 6 ขั้นตอนหลัก ๆ ได้แก่

)3.1) ขั้นของการเตรียมการ ได้แก่ ผู้ถอดบทเรียนต้องทำความเข้าใจใน
สองประเด็นหลัก ได้แก่ ความรู้เรื่องการถอดบทเรียน และความรู้เกี่ยวกับบทเรียนที่ต้องการถอด ระบุ
บทเรียนที่จะถอด ค้นหา และประสานเจ้าของบทเรียนเกี่ยวกับกำหนดการถอดบทเรียน และข้อมูลที่
ต้องการรวบรวมและศึกษาข้อมูลเบื้องต้นเกี่ยวกับบทเรียนที่จะถอด เพื่อใช้เป็นกรอบความคิดในการ