Page 205 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

บทที่ 12

วัตถุดิบอาหารสัตว์

อาหารที่ใช้เลี้ยงสัตว์สามารถแบ่งออกเป็น 2 ประเภทใหญ่ ๆ ตามลักษณะองค์ประกอบของ

สารอาหารคือ อาหารหยาบ (roughage) และอาหารข้น (concentrate) อาหารหยาบมี

ความเข้มข้นของสารอาหารหลักเช่นโปรตีน พลังงานอยู่ในระดับต่ำถึงปานกลาง แต่มักมีระดับ

เยื่อใยสูง ซึ่งได้แก่พืชอาหารสัตว์ประเภทต่าง ๆ ทั้งพืชสด พืชแห้ง และพืชหมัก ส่วนอาหารข้น

เป็นอาหารที่มีความเข้มข้นของสารอาหารสูงได้จากการใช้วัตถุดิบชนิดต่าง ๆ มาประกอบกันใน

สัดส่วนที่ให้สารอาหารเพียงพอกับความต้องการของสัตว์

อาหารหยาบ (Roughage)

โดยทั่วไปอาหารหยาบเป็นอาหารที่คุณค่าด้อยกว่าอาหารข้น แต่เนื่องจากสัตว์กระพาะรวมมี

จุลินทรีย์ในกระเพาะรูเมนซึ่งสามารถเปลี่ยนสารอาหารในอาหารหยาบเป็นสารอาหารของตัว

จุลินทรีย์เอง จากนั้นสัตว์จึงนำเอาสารอาหารจากตัวจุลินทรีย์มาใช้ประโยชน์อีกทอดหนึ่ง ดัง-

นั้นการเลี้ยงสัตว์กระเพาะรวมจึงมักใช้อาหารหยาบเป็นหลักและเสริมด้วยอาหารข้น อาหาร

หยาบที่ใช้เลี้ยงสัตว์กระเพาะรวมมีหลายประเภท ซึ่งแต่ละประเภทมีองค์ประกอบและคุณค่า

ทางอาหารต่อสัตว์แตกต่างกัน

1. พืชสด สามารถแบ่งชนิดของพืชสดที่นำมาใช้เลี้ยงสัตว์ได้เป็น 3 ประเภทคือ

1.1 หญ้า หญ้าสดที่ใช้เลี้ยงสัตว์มีระดับโปรตีนค่อนข้างต่ำและเยื่อใยสูง ทั้งนี้ระดับโปรตีนจะมี

ความสัมพันธ์ในทิศทางตรงกันข้ามกับสัดส่วนของเยื่อใย ประกอบด้วยคาร์โบไฮเดรทที่ละลาย

ได้เช่นฟรุคแทนและน้ำตาลต่าง ๆ ผันแปรระหว่าง 4-30%ของน้ำหนักแห้ง เซลลูโลส 20-30%

เฮมิเซลลูโลส 10–30% และพบสารลิกนินซึ่งเป็นโครงสร้างของผนังเซลล์ด้วย โดยเยื่อใยและ

ลิกนินจะมีปริมาณมากขึ้นเมื่อพืชเจริญเติบโตมากขึ้น และมีผลให้ค่าการย่อยได้ของหญ้าลดลง

วัตถุดิบอาหารสัตว์ 202