Page 65 -
P. 65
โครงการรวบรวมและจัดทําเอกสารวารสารอิเล็กทรอนิกส์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์
54 วารสารมนุษยศาสตร์
3. เฉลิมพระเกียรติรัชกำลที่ 3 ในฐำนะพระโพธิสัตว์
การพรรณนาภาพการเสด็จพระราชด าเนินถวายผ้าพระกฐินของ
พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวโดยกระบวนพยุหยาตราในลิลิตเรื่องนี้ไม่
เพียงแต่สัมพันธ์กับคติธรรมราชาและคติพญาจักรพรรดิราชดังกล่าวข้างต้นเท่านั้น
แต่ยังมีความเชื่อมโยงกับคติการบ าเพ็ญบารมีของพระโพธิสัตว์อย่างเด่นชัด และมี
นัยในการเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวในฐานะพระ
โพธิสัตว์ผู้ก าลังสั่งสมและบ าเพ็ญบารมีเพื่อตรัสรู้เป็นพระพุทธเจ้าในอนาคต ดังนี้
1) การเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวเป็นพระ
โพธิสัตว์เริ่มปรากฏตั้งแต่ในบทประณามพจน์ ดังมีโคลงบทหนึ่งพรรณนาว่า
“สมภารสมโพธิ” ของพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวนั้น “พ้น ร าพรรณ”
(สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระปรมานุชิตชิโนรส, 2539: 29) อันหมายความว่า
พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงสั่งสมและบ าเพ็ญบารมีเพื่อการตรัสรู้เป็น
พระพุทธเจ้ามาอย่างยาวนานและมากเกินกว่าจะพรรณนาได้
2) ลิลิตเรื่องนี้ยังได้สรรเสริญการบ าเพ็ญพระราชกุศลถวายผ้าพระกฐิน
ของพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวว่า เป็นการสั่งสมและบ าเพ็ญบารมีของ
พระโพธิสัตว์เพื่อการบรรลุพระโพธิญาณเป็นพระพุทธเจ้าในอนาคต เช่น ในโคลง
ที่สรุปการเสด็จพระราชด าเนินโดยกระบวนพยุหยาตราสถลมารค ปรากฏค าเรียก
พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวว่า “สัมพุทธพงษ์” อันหมายถึง ผู้ที่อยู่ใน
“พุทธวงศ์” หรือวงศ์แห่งพระพุทธเจ้า หรือก็คือพระโพธิสัตว์ ทั้งยังพรรณนาขยาย
ความต่อว่า พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวผู้เป็น “สัมพุทธพงษ์” นี้เสด็จ
“บ าราศดุสิตฟากฟ้า” มาสู่แผ่นดิน คือ เสด็จมาจากสวรรค์ชั้นดุสิต อันเป็นสวรรค์
ชั้นที่ตามคติพุทธศาสนาเชื่อว่าเป็นที่สถิตของพระโพธิสัตว์ผู้ที่รอจะมาตรัสรู้เป็น
พระพุทธเจ้าในอนาคตกาล ดังที่พรรณนาว่า
