Page 64 -
P. 64
โครงการรวบรวมและจัดทําเอกสารวารสารอิเล็กทรอนิกส์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์
ปีที่ 19 ฉบับที่ 1 (มกราคม-มิถุนายน 2555) 53
“องค์พญามหาจักรพรรดิราชนั้นรุ่งเรืองงามดังเดือน
เพ็งบูรณ์แล มีลูกเจ้าเหง้าขุนทั้งหลายที่ไปด้วยเสด็จท่านนั้นก็
รุ่งเรืองงามดังดารากรทั้งหลาย อันห้อมล้อมเป็นบริวาร
พระจันทร์เจ้านั้นแลฯ อันว่าชนทั้งหลายนั้นยินดีตรีสนุกนิ์สุข
สารส าราญบานใจ...แล้วแลร้องก้องขับเสียงพาทย์เสียงพิณแตร
สังข์ ทั้งเสียงกลองใหญ่แลกลองรามกลองเล็กแลฉิ่งแฉ่ง
บัณเฑาะว์เสนาะวังเวง...สัพพดุริยดนตรีอยู่ครื้นเครงอลวลเลวง
ดังแผ่นดินจะถล่ม...” (ไตรภูมิพระร่วง, 2504: 105-106)
เมื่อพิจารณาการพรรณนาภาพกระบวนพยุหยาตราในลิลิตเรื่องนี้ก็
พบว่า มีการใช้ภาษาจินตภาพสื่อให้เห็นภาพความยิ่งใหญ่คับคั่งของกองพลและ
เสียงครึกครื้นของพิณพาทย์ดนตรีในลักษณะเดียวกันกับกระบวนแห่ของพญา
จักรพรรดิราช ดังตัวอย่างบทพรรณนากระบวนแห่ช้างดั้ง ดังนี้
“ดับนั้นขบวนช้างดั้ง ตั้งริ้วดูชรดื่น หมื่นขุนด ารวจสนม
กรมนอกทั้งซ้ายขวา คณนาฝ่ายละหกนาย ทายธงฉานด าเนอน
เดอนน าพลกลองชนะ...ขวาแขวงสี่สิบทัศ ขนัดฝ่ายซ้ายศรีเขียว
นับดุจเดียวดั่งอ้าง สองตราบข้างรายเรียง ประโคมเสียงพรรฦก
กึกก้องศัพทครื้นเครง...ตุ้มปี่เทรอดสักระหลาด ล าดับสรพราศ
ไพร่หลวง ปวงแตรฝรั่งพรังผ้าย ซ้ายขวาข้างละสิบทัศ ถัดพล
เทิดแตรงอน ขวาซ้ายสรหลอนเทียมเท่า เหล่าพลสังข์สองตน
จรดลโดยต้นขนัด...” (สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระปรมานุ
ชิตชิโนรส, 2539: 53-54)
จากตัวอย่างที่กล่าวมาทั้งสามประการข้างต้นจะเห็นได้ว่า คติเรื่องพญา
จักรพรรดิราชเป็นคติส าคัญประการหนึ่งในลิลิตเรื่องนี้ที่ใช้ในน าเสนอภาพความ
ยิ่งใหญ่ของกระบวนพยุหยาตราและสดุดีพระเดชานุภาพของพระบาทสมเด็จพระ
นั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว
