Page 148 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

นําจะเป็นในการเข๎ารํวมโครงการฯ มากกวํา เนื่องจากเกษตรกรที่เข๎ารํวมโครงการฯ ต๎องมียุ๎งฉางที่มั่นคงแข็งแรง
สามารถจัดเก็บข๎าวได๎ตลอดระยะเวลาการเข๎ารํวมโครงการฯ ส าหรับปัจจัยด๎านภูมิภาคพบวําเกษตรกรในเขตอีสาน
ใต๎มีความเป็นไปได๎ของการตัดสินใจเข๎ารํวมโครงการฯ มากกวําเกษตรกรในพื้นที่อื่นๆ และเกษตรกรที่มีพื้นที่
เพาะปลูกข๎าวหอมมะลิขนาดใหญํ (พื้นที่เพาะปลูกข๎าวหอมมะลิมากกวํา 30 ไรํ) และขนาดกลาง (พื้นที่เพาะปลูก
ข๎าวหอมมะลิมากกวํา 10-30 ไรํ) มีความเป็นไปได๎ของการตัดสินใจเข๎ารํวมโครงการฯ มากกวําเกษตรกรรายเล็ก
และเกษตรกรที่ปลูกข๎าวหอมมะลิทั่วไปในพื้นที่นาน้ าฝนมีความเป็นไปได๎ของการตัดสินใจเข๎ารํวมโครงการฯ
มากกวําเกษตรกรในพื้นที่ชลประทานและเกษตรกรที่ปลูกข๎าวอินทรีย์ด๎วยเชํนกัน เนื่องจากเกษตรกรที่ปลูกข๎าว
อินทรีย์สํวนใหญํมีตลาดรองรับผลผลิตและขายผลผลิตได๎ราคาสูงกวําข๎าวหอมมะลิทั่วไปจึงไมํมีแรงจูงใจในการน า
ข๎าวหอมมะลิเข๎ารํวมโครงการฯ
3) ความสัมพันธ์ของกระบวนการจัดการหลังเก็บเกี่ยวต่อคุณภาพข้าว

3.1 รูปแบบการจัดเก็บข๎าวตํอคุณภาพข๎าว: ผลการวิจัยจากการสุํมตัวอยํางข๎าวของเกษตรกร
รูปแบบการจัดเก็บที่เกี่ยวข๎องกับคุณภาพข๎าวแบํงออกเป็น 2 กลุํม คือ 1) ปัจจัยทางด๎านกายภาพ
ได๎แกํ ขนาดและความสูงของยุ๎งฉาง ลักษณะของยุ๎งฉาง (ความสูงจากพื้น ชนิดของวัสดุใต๎ฐานยุ๎งฉาง การขังของน้ า
ใต๎ยุ๎ง ชนิดของวัสดุหลังคา ชนิดของวัสดุข๎างยุ๎ง ชนิดของวัสดุท าพื้นยุ๎ง ต าแหนํงที่ตั้งและการบังแสงแดด 2) ปัจจัย
ด๎านการจัดการของเกษตรกร ได๎แกํ รูปแบบการเก็บข๎าว รูปแบบการจัดเรียงกระสอบ ความถี่ของการใช๎ยุ๎งฉาง ใช๎
วิธีการวิเคราะห์ เปรียบเทียบความแตกตํางของคําเฉลี่ยแตํละกลุํมโดยใช๎การวิเคราะห์คําความแปรปรวน (Analysis
of Variance: ANOVA) และสถิติที (t-test) นอกจากนั้นคุณภาพข๎าวจากการสุํมตัวอยํางข๎าวทั้งสองครั้งได๎ใช๎เป็นตัว
แปรอิสระส าหรับการวิเคราะห์ความสัมพันธ์ของการจัดเก็บตํอคุณภาพข๎าว ซึ่งคุณภาพข๎าวที่ใช๎เป็นตัวแปรตาม
(independent variable) ในการศึกษาครั้งนี้มี 4 ตัวแปร ได๎แกํ ความหอมของข๎าว (วัดจากปริมาณสาร 2AP)
เปอร์เซ็นต์ต๎นข๎าว ความชื้น และเปอร์เซ็นต์ท๎องไขํ วิเคราะห์โดยใช๎สมการถดถอดแบบโทบิท (Tobit regression
analysis)

ผลการวิเคราะห์คุณภาพข๎าวหอมมะลิตามสภาพแวดล๎อมการผลิต พบวํา เกษตรกรที่ปลูกข๎าว
อินทรีย์ในพื้นที่นาน้ าฝนมีแนวโน๎มที่ผลผลิตข๎าวที่จัดเก็บมีคุณภาพดีที่สุด คือมีเปอร์เซ็นต์ต๎นข๎าวสูงที่สุดประมาณ
71.67% และมีเปอร์เซ็นต์ข๎าวหักน๎อยที่สุดเฉลี่ยเพียง 26.11% สอดคล๎องกับผลการวิจัยเชิงทดลอง ในขณะที่
เกษตรกรรายใหญํมีคุณภาพข๎าวต่ ากวําเกษตรกรรายเล็ก โดยความชื้นเฉลี่ยของข๎าวหอมมะลิลดลงประมาณ 0.88%
จากความชื้นเฉลี่ยครั้งที่ 1 ประมาณ 13.59% เหลือประมาณ 12.71% ซึ่งเกษตรกรในทุกๆ พื้นที่มีการเปลี่ยนแปลง
ความชื้นของข๎าวไมํแตกตํางกันมากนัก ส าหรับคุณภาพข๎าวด๎านความหอม ผลการวิเคราะห์ปริมาณ 2AP ของข๎าว
พบวําปริมาณ 2AP ของข๎าวหอมมะลิอินทรีย์ในพื้นที่นาน้ าฝนมีแนวโน๎มสูงกวําข๎าวหอมมะลิทั่วไปและข๎าวหอมมะลิ
ในพื้นที่ชลประทาน อยํางไรก็ตามภายหลังจัดเก็บข๎าวในยุ๎งฉาง การวัดปริมาณ 2AP ของข๎าวตามสภาพแวดล๎อมการ
ผลิตพบวําปริมาณ 2AP ข๎าวหอมมะลิในแตํละพื้นที่ไมํแตกตํางกัน
ผลการวิเคราะห์ความแตกตํางของคุณภาพข๎าวตามสภาพกายภาพยุ๎งฉาง พบวําความถี่ของการ
ใช๎ยุ๎งฉางไมํมีผลตํอการเปลี่ยนแปลงคุณภาพข๎าว ในขณะที่การเปลี่ยนแปลงความชื้นข๎าวหอมมะลิแตกตํางกันตาม
ลักษณะการรั่วซึมของยุ๎งฉาง โดยยุ๎งฉางที่มีการรั่วซึมมากมีแนวโน๎มที่จะท าให๎ความชื้นของข๎าวเปลือกหอมมะลิที่
จัดเก็บมีเปอร์เซ็นต์ความชื้นเพิ่มขึ้น นอกจากนั้นยุ๎งฉางที่รั่วซึมเล็กน๎อยมีเปอร์เซ็นต์ท๎องไขํเพิ่มขึ้นมากที่สุด และการ
เปลี่ยนแปลงความหอมของข๎าวหอมมะลิยังแตกตํางกันตามลักษณะการรั่วซึมของยุ๎งฉางและการบังแดดเชํนกัน
ในขณะที่การเปลี่ยนคุณภาพข๎าวหอมมะลิไมํแตกตํางกันตามความสูงของยุ๎งฉาง แตํแตกตํางตามวัสดุใต๎ฐานและการ
ยกพื้นยุ๎งฉางคือ ข๎าวหอมมะลิที่จัดเก็บในยุ๎งฉางที่มีวัสดุใต๎ฐานเป็นพื้นดินมีความชื้นหลังการจัดเก็บลดลงมากกวํา
วัสดุใต๎ฐานที่เป็นพื้นปูน พื้นหินหรือสถานที่เก็บข๎าวที่ไมํได๎ยกพื้น เมื่อพิจารณาคุณภาพข๎าวตามรูปแบบการจัดเก็บ
พบวํา ความชื้นของข๎าวหอมมะลิที่จัดเก็บโดยรองพื้นยุ๎งฉางมีแนวโน๎มที่ความชื้นลดลงมากกวําการจัดเก็บที่ไมํ
รองพื้น และเกษตรกรที่เก็บข๎าวแบบเก็บกองและเก็บใสํกระสอบป่านมีแนวโน๎มที่ความชื้นข๎าวจะลดลงมากกวําการ
จัดเก็บข๎าวโดยการใสํกระสอบปุ๋ย กระสอบอาหารสัตว์หรือกระสอบน้ าตาล ในขณะที่การจัดเก็บข๎าวโดยใช๎กระสอบ
ป่านมีเปอร์เซ็นต์การเพิ่มขึ้นของข๎าวหักต่ าที่สุด ท๎องไขํเพิ่มขึ้นน๎อย และสาร 2AP ลดลงน๎อยกวําการจัดเก็บด๎วยวิธี
อื่น นอกจากนั้นคุณภาพข๎าวหอมมะลิที่จัดเก็บในบ๎านและในยุ๎งฉางไมํแตกตํางกันอยํางมีนัยส าคัญทางสถิติ

120