Page 198 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

ระยะ 9 เมล็ดแก่ (mature grain stage) เมล็ดข้าวทั้งรวงมีสีเหลืองและแข็ง ความชื้นอยู่
ระหว่าง 20-22 %

ในสามวัฏภาคการเติบโตนี้ วัฏภาคเจริญพันธุ์ไวต่อผลกระทบจากปัจจัยชีวนะและปัจจัยอชีวนะ
มากที่สุด รองลงมาคือวัฏภาคเติมเต็มเมล็ดหรือสุกแก่ และวัฏภาคการเติบโตไม่อาศัยเพศ ส�าหรับข้าวไร่
(upland rice) ซึ่งมีวงจรการเติบโตจากเมล็ดงอกจนถึงสุกแก่ 130 วัน แบ่งเป็นระยะการเติบโตไม่อาศัย

เพศ 70 วัน (เมล็ดงอก-เริ่มการก�าเนิดช่อดอก, IPP) ระยะเจริญพันธุ์ 30 วัน (IPP-ดอกบาน) และระยะ
เติมเต็มเมล็ด หรือสุกแก่ 30 วัน (ดอกบาน-เมล็ดสุกแก่) ในวัฏภาคเจริญพันธุ์และวัฏภาคเติมเต็มเมล็ด

ตารางที่ 6.2 อายุ นับจากจ�านวนวันหลังการหว่านเมล็ด (days after sowing, DAS) และความหมาย
ของการเติบโตของข้าวแต่ละระยะ

ระยะการเติบโต DAS นิยาม
การงอก 5 เยื่อหุ้มยอดแรกเกิด (coleoptile) และรากแรกเกิด (radicle) สั้นๆ
(germination) แทงออกมาจากเมล็ด ต่อจากนั้นยอดแรกเกิด (plumule) ก็โผล่พ้น
เยื่อหุ้มยอดแรกเกิด

เริ่มแตกแขนง 19 เห็นแขนงแรกแตกออกมาจากต้นหลัก ช่วงนี้ต้นข้าวมี 5 ใบ
(tillering initiation)

แตกแขนงรวดเร็ว 45 อัตราการแตกแขนงต่อเวลาสูง หรือแตกแขนงเร็ว
(active tillering)

เริ่มการก�าเนิดช่อดอก 61 มีช่อดอกขนาดเล็กที่ข้อบนสุด เมื่อผ่าต้นตามยาวเห็นดอกอ่อนยาว
(initiation of panicle ประมาณ 1-2 มม.
primordia, IPP)

ระยะตั้งท้อง 85 การโป่งพองของกาบใบธง เนื่องจากช่อดอกข้าวที่อยู่ภายในเจริญ
(booting) เติบโต เริ่มจากโคนกาบใบธงโป่งขึ้นทีละน้อยเมื่อช่อดอกที่ยังเล็ก
เริ่มขยายขนาด ขณะที่ช่อดอกโตขึ้นและยาวออก ก็ดันให้กาบใบธง
ตั้งแต่ส่วนล่างขยายขึ้นมาเรื่อยๆ ในที่สุดทั้งกาบใบธงจะอวบกลม

ระยะช่อดอกโผล่ (heading) 90 ช่อดอกที่เคยอยู่ในกาบใบธง ได้โผล่จากกาบใบธงออกมาให้เห็น
จากกาบใบธง เริ่มจากโผล่ออกมาบางส่วน จนโผล่พ้นกาบใบธงทั้งช่อดอก

ออกดอก (flowering) และ 95 หลังจากช่อดอกโผล่พ้นกาบใบธงแล้ว ดอกย่อย (floret) ของข้าว
ดอกบาน (anthesis) ก็แย้มบาน (anthesis)

สุกแก่ทางสรีระ 120 เมล็ดสุกแก่พร้อมที่จะเก็บเกี่ยว
(physiological maturity)

194 การเจริิญเติบโตของข้าว ดิน ธาตุอาหารและปุ๋ยข้าว