Page 197 -
P. 197
โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
ระยะ 6 ดอกบาน (anthesis) (ภาพที่ 6.2) เป็นระยะที่กาบบนและกาบล่างของดอกข้าวแย้ม
ในตอนเช้า เปิดช่องให้ก้านชูอับเรณูยืดตัวเพื่อยื่นอับเรณูออกมา ขณะนั้นอับเรณูแตกและถ่ายเรณู ต่อมา
กาบบนและกาบล่างของดอกข้าวปิด การบานของดอกข้าวจะเกิดขึ้นเป็นล�าดับ จากดอกส่วนปลายมายัง
ส่วนกลางและส่วนล่างของช่อดอกตามล�าดับ ใช้เวลา
ประมาณ 7 วัน ทุกดอกจึงบานได้หมด การปรากฏของ
ช่อดอกที่บางแขนงในระยะ 5 และ 6 ท�าให้จ�าแนกแขนง
ในกอแบ่งเป็น 2 ประเภท คือ แขนงมีรวง (bearing
tillers) และแขนงไม่มีรวง (nonbearing tillers)
เมื่อสิ้นสุดระยะเจริญพันธุ์ จะได้ทราบจ�านวน
แขนงที่มีรวงของแต่ละกอ จึงเป็นระยะที่ก�าหนดจ�านวน
ภาพที่ 6.2 เมื่อช่อดอกโผล่พ้นใบธง รวงต่อกอหรือต่อพื้นที่ ขนาดช่อดอกหรือจ�านวนดอกย่อย
ดอกย่อยก็บาน มีอับเรณู (anther) ในหนึ่งช่อดอก
ออกมาให้เห็น ดอกข้าวในช่อดอกจะเริ่มบานตั้งแต่ช่อดอกออก
ที่มา: https://earth.stanford.edu/ เกือบพ้นกาบใบธง ดอกข้าวจะบานจากดอกที่อยู่ปลาย
news/more-frequent-extreme-heat- ลงมายังโคนช่อดอก โดยดอกแต่ละช่อจะใช้เวลาบาน
during-flowering 4-7 วัน เมื่อดอกเริ่มบานอับเรณู (anther) ที่มี 6 อัน จะ
แตกออก ท�าให้ละอองเรณูหรือเม็ดเรณู (pollen grain)
ที่มีอยู่มากมายในแต่ละกะเปาะ รวงหล่นลงใส่ยอดเกสรเพศเมีย (stigma) ซึ่งมีอยู่ 2 อัน (มีลักษณะคล้าย
หนวดผีเสื้อกลางคืน) ท�าให้เกิดการปฏิสนธิหรือผสมติด (fertilization) ได้ไซโกต (zygote) ซึ่งเป็นเซลล์
ที่เกิดจากการรวมกันของเซลล์เพศสองเซลล์ ดอกที่ผสมติดจะเจริญเติบโตเป็นเมล็ดข้าว
2.3 วัฏภาคเติมเต็มเมล็ดหรือสุกแก่
วัฏภาคเติมเต็มเมล็ด (spikelet filling phase) หรือวัฏภาคสุกแก่ (ripening phase) เป็น
ระยะที่ก�าหนดขนาดและน�้าหนักเมล็ด เนื่องจากมีการเคลื่อนย้ายคาร์โบไฮเดรตจากใบและต้นมาสะสม
ท�าให้เมล็ดโตขึ้น จนมีสภาพสุกแก่เชิงสรีระ พร้อมส�าหรับการเก็บเกี่ยว การสังเคราะห์แสงของใบข้าว
ตั้งแต่ระยะตั้งท้อง ช่อดอกโผล่ ดอกบานและเมล็ดสุกแก่ มีความส�าคัญต่อการเพิ่มน�้าหนักเมล็ดข้าว
เป็นอย่างมาก เนื่องจากกว่า 60 % ของคาร์โบไฮเดรตที่สะสมในเมล็ดมาจากการสังเคราะห์แสงช่วงนี้
วัฏภาคเติมเต็มเมล็ดแบ่ง 3 ระยะ คือ ระยะ 7-9 ดังนี้
ระยะ 7 เมล็ดข้าวระยะน�้านม (milk grain stage) เมล็ดข้าวมีสีเขียว แป้งที่สะสมภายในเมล็ด
มีสภาพเป็นของเหลวสีขาวขุ่นคล้ายน�้านม
ระยะ 8 เมล็ดข้าวระยะแป้งอ่อน (dough grain stage) แบ่งเป็น (1) ช่วงแป้งอ่อน (soft
dough stage) เมล็ดข้าวเริ่มเปลี่ยนเป็นสีเหลือง แป้งในเมล็ดค่อยๆ ข้นขึ้นตามล�าดับกลายเป็นแป้งนิ่ม
และ (2) ช่วงแป้งแข็ง (hard dough stage) เนื้อแป้งจะแข็งขึ้นเรื่อยๆ จนมีความชื้นมากกว่า 22 %
ดิน ธาตุอาหารและปุ๋ยข้าว การเจริิญเติบโตของข้าว 193
