Page 193 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

2) วัฏภาคเจริญพันธุ์ (reproductive phase) นับตั้งแต่เริ่มก�าเนิดรวง (panicle initiation)
จนถึงออกดอก (flowering)

3) วัฏภาคสุกแก่ (ripening phase) เริ่มจากออกดอก (flowering) จนถึงเมล็ดแก่ (mature grain)
วงจรการเติบโตหรือวัฏจักรการเติบโตของข้าวซึ่งมี 3 วัฏภาคนั้น ยังแบ่งย่อยออกไปเป็น 10
ระยะการเติบโต (growth stage) ดังตารางที่ 6.1

ตารางที่ 6.1 การแบ่งวงจรการเติบโตของข้าวเป็นวัฏภาคและระยะการเติบโต

วัฏภาคหรือเฟส ระยะการเติบโต

วัฏภาคการเติบโตไม่อาศัยเพศ มี 4 ระยะ ระยะ 0 เมล็ดงอก (seed germination)
ระยะ 1 เกิดต้นกล้า (seedling emergence)

ระยะ 2 แตกแขนงหรือหน่อ (tillering)
ระยะ 3 ล�าต้นยืดตัว (stem elongation)

วัฏภาคเจริญพันธุ์ มี 3 ระยะ ระยะ 4 เริ่มก�าเนิดช่อดอก (IPP)* ถึงตั้งท้อง (booting)

ระยะ 5 ช่อดอกเริ่มโผล่จนโผล่พ้นกาบใบธง (heading)
ระยะ 6 ดอกในช่อบานและถ่ายเรณู (anthesis)

วัฏภาคสุกแก่ มี 3 ระยะ ระยะ 7 ในเมล็ดเอนโดสเปิร์มเหลวเป็นน�้านม (milk grain)
ระยะ 8 ในเมล็ดมีแป้งนิ่มจนถึงแป้งแข็ง (dough grain)

ระยะ 9 เมล็ดแก่ (mature grain)

*IPP=initiation of panicle primordia

ในส่วนนี้มีข้อสังเกต 2 ประการ คือ (1) ศัพท์ในภาษาอังกฤษใช้ค�า growth cycle แต่

ความจริงในเกือบทุกระยะมีทั้ง growth และ development ควบคู่กัน เฉพาะระยะ 7-9 เท่านั้นที่มี
growth อย่างเดียว จึงอาจแปล growth cycle ให้มีความหมายครอบคลุมสิ่งที่เกิดขึ้นจริงว่า “วงจรการ

เจริญเติบโต” ก็ได้ อย่างไรก็ตาม ในที่นี้จะแปล growth cycle ว่า “วงจรการเติบโต” เพื่อให้ศัพท์ที่ใช้
ในสองภาษาตรงกัน และ (2) ศัพท์พฤกษศาสตร์ของราชบัณฑิตยสถาน บัญญัติศัพท์ไว้ดังนี้ vegetative
growth = การเติบโตไม่อาศัยเพศ และ phase = วัฏภาค ดังนั้น vegetative growth phase = วัฏภาค

การเติบโตไม่อาศัยเพศ
2.1 วัฏภาคการเติบโตไม่อาศัยเพศ
วัฏภาคการเติบโตไม่อาศัยเพศ (vegetative growth phase) แบ่งเป็น 4 ระยะ (stage) คือ

ระยะ 0 เมล็ดงอก (seed germination) เริ่มจากแช่เมล็ดข้าวในน�้า 24 ชั่วโมง ให้เมล็ดแห้ง
มีการดูดอุ้มน�้า (imbibition) แล้วหุ้มด้วยผ้าชื้นอีก 24 ชั่วโมง จะมีการเปลี่ยนแปลงดังนี้

ดิน ธาตุอาหารและปุ๋ยข้าว การเจริิญเติบโตของข้าว 189