Page 46 -
P. 46
โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
คุณภาพดินเพื่อการเกษตร
โดยปรกติผลิตภ�พของพืชต่�งๆ ในเขตชลประท�นจะสูงกว่�ในเขตที่ใช้เฉพ�ะนำ้�ฝน เนื่องจ�ก
1) ผลผลิตต่อไร่สูงกว่�
2) ปลูกพืชได้ปีละหล�ยครั้ง
3) มีโอก�สที่จะปลูกพืชมีร�ค�สูงซึ่งต้องก�รนำ้�อย่�งสมำ่�เสมอ
ห�กก�รชลประท�นเป็นระบบที่เชื่อถือได้ ก็จะเพิ่มเสถียรภ�พในก�รเพ�ะปลูก เนื่องจ�ก
เกษตรกรไม่ต้องเสี่ยงกับคว�มไม่แน่นอนของฝน และระบบชลประท�นที่ดีย่อมเป็นปัจจัยหนึ่งที่ส่งเสริม
ให้ก�รผลิตมีคว�มยั่งยืน แต่ทั้งนี้ต้องไม่มีปัญห�ร้�ยแรง เช่น ดินเค็ม และก�รระบ�ดของศัตรูพืชในบ�ง
ช่วงเวล� ซึ่งถ้�มีปัญห�ดังกล่�วก็ต้องเสียค่�ใช้จ่�ยสูงในก�รแก้ไข และอ�จเป็นปัจจัยเชิงลบที่ทำ�ให้ผลิต
ภ�พของระบบนิเวศเกษตรลดลง
แม้ในเขตชลประท�นด้วยกัน แปลงพืชที่อยู่ใกล้คลองส่งนำ้�หลักย่อมได้รับนำ้�บริบูรณ์กว่�แปลง
ที่อยู่ปล�ยคลองซอย ผลผลิตที่ได้จ�กแปลงทั้งสองจึงแตกต่�งกัน เมื่อเป็นเช่นนี้คว�มยุติธรรมในพื้นที่
ชลประท�นจึงน้อยกว่�ในพื้นที่เกษตรเขตนำ้�ฝน ซึ่งในกรณีหลังผลผลิตจ�กทุกแปลงตำ่�เหมือนกัน ส่วน
สภ�วะอัตโนวัติของเกษตรกรในเขตชลประท�นจะตำ่� เนื่องจ�กต้องขึ้นอยู่กับปริม�ณนำ้�ในเขื่อน และ
ดุลพินิจของเจ้�หน้�ชลประท�นซึ่งควบคุมก�รจัดสรรนำ้� โดยเฉพ�ะอย่�งยิ่งเมื่อคำ�นึงถึง 3 ปัจจัยต่อไปนี้
1) เกษตรกรปลูกพืชพันธุ์ที่ให้ผลผลิตสูงเป็นพิเศษ
2) ใช้ปัจจัยก�รผลิตด้�นปุ๋ยและก�รควบคุมศัตรูพืช ซึ่งจะตอบสนองต่อก�รใช้อย่�งดียิ่งเมื่อก�ร
ชลประท�นไม่บกพร่องหรือไม่ข�ดแคลน
3) ปลูกในพื้นที่ขน�ดใหญ่ให้ได้ผลผลิตม�ก เพื่อตอบสนองต่อคว�มต้องก�รของตล�ดที่ให้ร�ค�
ผลผลิตสูง
ด้วยเหตุนี้ เกษตรกรที่มีคว�มตั้งใจจะใช้เทคโนโลยีก�รเกษตรแผนใหม่จึงต้องพิจ�รณ�ถึงผลที่
จะเกิดขึ้นทั้งหมด ทั้งด้�นบวกและด้�นลบของก�รใช้เทคโนโลยีใหม่นั้น เพื่อห�ข้อสรุปที่เหม�ะสมก่อน
ก�รตัดสินใจเลือก ห�กมีผลต่อเนื่องในเชิงลบก็จะได้เตรียมห�ลู่ท�งช่วยบรรเท�ให้เกิดผลเสียน้อยที่สุด
6. ระบบนิเวศเกษตรและระบบเทคโนโลยีเกษตร
ระบบนิเวศเกษตรและระบบเทคโนโลยีเกษตรมีคว�มแตกต่�งกัน (Hill, 1998) ดังภ�พที่ 2.2
6.1 ระบบนิเวศเกษตร
ระบบนิเวศเกษตร คือ ระบบที่มีองค์ประกอบที่สำ�คัญ 3 ประก�ร คือ องค์ประกอบท�งชีวภ�พ
องค์ประกอบท�งก�ยภ�พ และองค์ประกอบท�งเศรษฐกิจและสังคม ดังที่ได้กล่�วแล้ว จัดเป็นระบบ
เชิงซ้อนซึ่งมนุษย์เข้�ไปปรับแต่งเพื่อคว�มมุ่งหม�ยในก�รผลิตด้�นก�รเกษตร ระบบนิเวศเกษตรอ�จมี
ขน�ดเท่�ใดก็ได้ เช่น เป็นเพียงไร่ น� หรือสวนแปลงหนึ่ง พื้นที่เพ�ะปลูกของครอบครัวหนึ่ง ของเกษตรกร
ทั้งตำ�บล จังหวัด ภูมิภ�คหรือประเทศ ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับกรอบของก�รพิจ�รณ�
42 สมาคมดินและปุ๋ยแห่งประเทศไทย
