Page 42 -
P. 42
โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
คุณภาพดินเพื่อการเกษตร
42% แต่อีก 10 ปีต่อม� คือ พ.ศ. 2549 ลดลงเหลือเพียง 36% ซึ่งแสดงว่�จำ�นวนช�วชนบทที่เป็น
เกษตรกรลดลง แต่ต้องผลิตอ�ห�รสำ�หรับตนเองและช�วเมืองที่มีจำ�นวนเพิ่มขึ้น
3) ก�รเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมของผู้บริโภค มีคว�มสัมพันธ์กับฐ�นะท�งเศรษฐกิจ ดังตัวอย่�ง
3 ประก�รต่อไปนี้
(1) เมื่อผู้บริโภคมีฐ�นะดีขึ้นจะเพิ่มก�รบริโภคโปรตีนจ�กสัตว์ เช่น เนื้อสัตว์และ
ผลิตภัณฑ์นม ในช่วงเวล� 20 ปี คนจีนบริโภคเนื้อสัตว์เพิ่มขึ้นเท่�ตัว
(2) ผู้บริโภคมีคว�มสนใจเรื่องคว�มปลอดภัยของอ�ห�รม�กขึ้น ผู้ผลิตจึงต้องปรับปรุง
กระบวนก�รผลิต ลดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม และผู้ผลิตทั่วโลกมีก�รปรับปรุงคุณภ�พอ�ห�รตลอด
ส�ยโซ่ของมูลค่� (value chain)
(3) ผู้บริโภคในประเทศที่รำ่�รวยบริโภคผักและผลไม้ม�กขึ้น ด้วยเหตุนี้เอง เกษตรกรใน
ประเทศจีนจึงลดก�รปลูกธัญพืช แล้วหันม�ปลูกผักและไม้ผล
3. ผลิตภ�พดินและคว�มอุดมสมบูรณ์ของดิน
ระบบนิเวศเกษตรที่ดี มีประสิทธิภ�พและยั่งยืน มีคว�มสำ�คัญต่อคว�มอยู่รอดของมนุษยช�ติ
จึงจำ�เป็นต้องมีคว�มเข้�ใจในธรรมช�ติของระบบดังกล่�ว เนื่องจ�กดินเป็นองค์ประกอบหลักของระบบ
นิเวศเกษตร ผลิตภ�พดิน (soil productivity) และคว�มอุดมสมบูรณ์ของดิน (soil fertility) เป็น
ส่วนหนึ่งของคุณภ�พดิน (soil quality) และมีคว�มสำ�คัญต่อก�รทำ�หน้�ที่ของระบบนิเวศเกษตรอย่�ง
ม�ก จึงควรทำ�คว�มเข้�ใจเป็นลำ�ดับ
เนื่องจ�กเกษตรกรรมเป็นอ�ชีพที่เก่�แก่ที่สุดของมนุษย์ และดินเป็นร�กฐ�นของเกษตรกรรม
คนทั่วไปจำ�แนกดินต�มสัมฤทธิ์ผลของก�รใช้ง�นดังกล่�วเป็น 2 แบบ คือ “ดินดี” ห�กก�รใช้ใน
ก�รเกษตรแล้วให้ผลดี และ “ดินเลว” ห�กผลก�รใช้ไม่ดีดังที่ตั้งใจไว้ ต่อม�เมื่อคนใช้ดินในกิจกรรมต่�งๆ
ที่กว้�งขว�งขึ้น จึงเกิดแนวท�งก�รประเมินคุณภ�พดินที่หล�กหล�ยกว่�เดิม กล่�วคือดินในบริเวณหนึ่ง
จะเป็นดินดีหรือดินเลวย่อมขึ้นอยู่กับว่�มีก�รใช้ดินในกิจก�รใด
นอกจ�กนี้ก็อ�จจำ�แนกโดยเชื่อมโยงกับก�รเจริญเติบโตของพืช เช่น ถ้�พืชเจริญเติบโตดีในดิน
ใดก็เรียกดินนั้นว่� เป็น “ดินอุดมสมบูรณ์” ซึ่งคนทั่วไปเรียกว่�ดิน “คุณภ�พดี” แต่ถ้�ปลูกแล้วพืชไม่ง�ม
ก็เรียกว่� “ดินไม่อุดมสมบูรณ์” หรือ “คุณภ�พไม่ดี” อย่�งไรก็ต�ม ในปัจจุบันนักปฐพีวิทย�ได้บัญญัติ
ศัพท์ที่เกี่ยวข้องกับเรื่องเหล่�นี้ไว้อย่�งชัดเจน
ในด้�นก�รผลิตพืช อ�จประเมินดินโดยถือผลิตภ�พดิน (soil productivity) และคว�มอุดม
สมบูรณ์ของดิน (soil fertility) เป็นเกณฑ์ ดังนี้ (Havlin et al., 2005)
1) ผลิตภ�พดิน คือ คว�มส�ม�รถของดินในก�รให้ผลผลิตพืช ภ�ยใต้ก�รจัดก�รแบบหนึ่งหรือ
ระบบหนึ่ง ผลิตภ�พดินใช้หน่วย ปริม�ณผลผลิตต่อหนึ่งหน่วยพื้นที่ต่อปี เช่น ตัน/ไร่/ปี โดยมีข้อมูลเชิง
ปริม�ณเป็นเกณฑ์อยู่แล้วว่�ผลิตภ�พดินสูง ป�นกล�งและตำ่� สำ�หรับแต่ละพืชมีค่�เท่�ใด โดยปรกติดินที่
38 สมาคมดินและปุ๋ยแห่งประเทศไทย
