Page 28 -
P. 28
โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
คุณภาพดินเพื่อการเกษตร
อย่�งไรก็ต�ม หลังจ�กพืชมีผลผลิตปฐมภูมิสุทธิและมีก�รเพิ่มมวลชีวภ�พขึ้นแล้ว จะมีก�ร
สูญเสียมวลชีวภ�พของพืชออกไป 4 ลักษณะ คือ (1) ก�รร่วงหล่นของกิ่ง ก้�นและใบลงบนพื้นดิน และ
ร�กเก่�ที่หลุดไปเมื่อหมดอ�ยุแล้ว สิ่งเหล่�นั้นก็เน่�เปื่อยผุพังจนกล�ยเป็นอินทรียวัตถุในดิน (2) ส่วน
ของพืชถูกสัตว์กินพืชกัดกินเป็นอ�ห�ร (3) มีของเหลวขับจ�กร�กพืชหรือเอ็กซูเดตของร�ก และ (4) ส�ร
อินทรีย์บ�งส่วนระเหย และบ�งส่วนถูกชะละล�ยออกไป
กระบวนก�รผลิตปฐมภูมิที่ก่อให้เกิดชีวมวลขึ้นบนผิวโลก เป็นสิ่งที่มีประโยชน์สำ�หรับสร้�ง
เซลล์และก�รดำ�รงชีพของสิ่งมีชีวิตพวกที่ได้อ�ห�รจ�กส�รอินทรีย์หรือเฮเทอโรโทรป (heterotrophs)
มวลชีวภ�พที่เข้�ไปเป็นประโยชน์ต่อสิ่งมีชีวิตดังกล่�วในดินมี 2 ส่วน คือ
(1) ในขณะที่ต้นพืชมีชีวิต อวัยวะของส่วนเหนือดินหลุดร่วงลงไปบนผิวดิน เช่น ใบหรือกิ่งไม้ที่
ร่วงหล่น แต่เมื่อต้นไม้ต�ย หรือมีตอซังเหลือจ�กก�รเก็บเกี่ยวพืช ก็ทับถมในดินด้วย
(2) ร�กอันเป็นส่วนใต้ดินขณะที่มีชีวิต ได้ขับของเหลวออกม�จ�กร�กซึ่งเรียกว่�เอ็กซูเดต และ
มีส่วนของร�กที่หลุดลอกออกม�สู่ดิน เช่น หมวกร�ก สำ�หรับร�กส่วนที่ต�ยทีละเล็กทีละน้อยก็กล�ยเศษ
ซ�กพืชเช่นเดียวกับที่ร่วงหล่นม�จ�กส่วนเหนือดิน เมื่อพืชต�ยร�กก็จะกล�ยเป็นเศษซ�กในดินด้วย
ร�กมีบทบ�ทสำ�คัญในก�รเพิ่มก�รผลิตสุทธิของพืช เนื่องจ�กทำ�หน้�ที่ 2 ด้�น คือ (1) ทำ�หน้�ที่
ด้วยตัวเอง โดยดูดนำ้�และธ�ตุอ�ห�รแล้วส่งไปยังส่วนเหนือดิน และ (2) ทำ�หน้�ที่โดยมีแนวร่วม เนื่องจ�ก
ร�กพืชส่วนม�กมีคว�มสัมพันธ์อย่�งใกล้ชิดกับเชื้อร�ประเภทหนึ่งแบบพึ่งพ�อ�ศัยกัน เรียกคว�มสัมพันธ์
นี้ว่�ไมคอร์ไรซ� (mycorrhiza) คว�มสัมพันธ์นี้มีบทบ�ทสำ�คัญที่ช่วยให้พืชเจริญเติบโต ในคว�มสัมพันธ์
และร่วมมือกันนี้ พืชได้เคลื่อนย้�ยส�รอ�ห�รจ�กใบม�สู่ร�ก เพื่อให้เชื้อร�ได้ใช้ประโยชน์ ประม�ณ 5-20
% ของส�รอินทรีย์ที่พืชได้ม�จ�กกระบวนก�รสังเคร�ะห์แสง ส�รอ�ห�รดังกล่�วช่วยให้เชื้อร�เจริญเติบโต
และแผ่เส้นใยออกไป เชื้อร�ไมคอร์ไรซ�อยู่ร่วมกับร�กพืชส่วนใหญ่ และช่วยให้พืชดูดธ�ตุอ�ห�รและนำ้�
ม�กขึ้น บทบ�ทของไมคอร์ไรซ�มี 3 ประก�ร คือ
1) เชื้อร�ไมคอร์ไรซ�ช่วยให้พืชได้รับฟอสฟอรัสจ�กดินม�กขึ้น โดยเป็นจุลินทรีย์ละล�ยฟอสเฟต
จึงละล�ยส�รประกอบฟอสเฟตในดินที่ละล�ยย�กให้เป็นประโยชน์ต่อพืชม�กขึ้น
2) นอกจ�กฟอสฟอรัสแล้ว ใยร�ยังมีประสิทธิภ�พสูงในก�รดูดไอออนอื่นๆ ด้วย เช่น แอมโมเนียม
ไนเทรต โพแทสเซียม แคลเซียม ซัลเฟต ทองแดง สังกะสีและเหล็ก ในบรรด�ธ�ตุต่�งๆ ที่พืชได้รับ
ทั้งหมดและสะสมในพืชนั้น เฉพ�ะส่วนที่ม�จ�กก�รดูดโดยใยร�และส่งผ่�นให้พืชมีดังนี้ ฟอสฟอรัส 80%,
ไนโตรเจน 25%, โพแทสเซียม 10%, สังกะสี 25% และทองแดง 60%
3) นอกเหนือจ�กคว�มสำ�คัญในด้�นก�รดูดธ�ตุอ�ห�รแล้ว เชื้อร�ไมคอร์ไรซ�ยังมีบทบ�ท
ในด้�นอื่นๆ ด้วย เช่น เมื่อเชื้อร�ไมคอร์ไรซ�เกิดโคโลนีที่ร�กพืชแล้ว ร�จะป้องกันพืชนั้นจ�กก�รทำ�ล�ย
ของเชื้อโรค และช่วยให้พืชทนต่อคว�มเค็มและคว�มแห้งแล้งม�กขึ้นด้วย
24 สมาคมดินและปุ๋ยแห่งประเทศไทย
