Page 16 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
คุณภาพดินเพื่อการเกษตร

2. สิ่งที่เกี่ยวข้องกับระบบนิเวศ
ระบบนิเวศ มีสิ่งที่เกี่ยวข้อง 6 อย่�ง คือ พื้นที่ สิ่งมีชีวิต ชุมชีพ สิ่งแวดล้อม ระบบคว�มสัมพันธ์

และกระบวนก�ร (Odum and Barrett, 2013)
(1) หน่วยพื้นที่ (space unit) หม�ยถึงมิติเชิงพื้นที่ซึ่งระบบนิเวศถูกจำ�กัดขอบเขตหรือขน�ด
อ�จเล็กหรือใหญ่ก็ได้ ขอเพียงให้มีอ�ณ�บริเวณเด่นชัด เช่น บึง ป่�ไม้ หรือพื้นที่เกษตรกรรม เป็นต้น

พื้นที่ดังกล่�วเป็นถิ่นที่อยู่ของสิ่งมีชีวิต สำ�หรับถิ่นที่อยู่ (habitat) หม�ยถึงส่วนท�งก�ยภ�พของระบบ
นิเวศ ซึ่งมีลักษณะเฉพ�ะที่สิ่งมีชีวิตอยู่อ�ศัยได้

(2) สิ่งมีชีวิต (organisms) หม�ยจุลินทรีย์ พืช สัตว์ และมนุษย์ ซึ่งเรียกรวมกันว่�ชีวช�ติ
(biota) ในหน่วยพื้นที่นั้น
(3) ชุมชีพ (community) หม�ยถึงสิ่งมีชีวิตตั้งแต่ 2 ชนิด (species) ขึ้นไป อ�ศัยอยู่ร่วมกัน

ในแหล่งที่อยู่ ส่วนประช�กร (population) หม�ยถึงจำ�นวนของสิ่งมีชีวิตชนิดหนึ่งที่อ�ศัยอยู่ร่วมกันใน
บริเวณหนึ่ง ในช่วงเวล�หนึ่ง

(4) สิ่งแวดล้อม (environment) คือองค์ประกอบทั้งหล�ยในหน่วยพื้นที่นั้น ทั้งที่เป็นสิ่งมีชีวิต
และไม่มีชีวิต
(5) ระบบคว�มสัมพันธ์ หม�ยถึงระบบคว�มเกี่ยวข้องซึ่งกันและกันระหว่�งสิ่งมีชีวิตด้วยกันและ

ระหว่�งสิ่งมีชีวิตกับสิ่งที่ไม่มีชีวิต โดยองค์ประกอบของแต่ละส่วนในระบบนิเวศมีบทบ�ทและหน้�ที่ของ
ตนเองชัดเจน แต่อยู่ร่วมกันและมีคว�มสัมพันธ์ระหว่�งกัน ซึ่งเป็นที่ม�ของอันตรกิริย� (interaction)

ระหว่�งองค์ประกอบของระบบนิเวศ
อันตรกิริย�ระหว่�งสิ่งมีชีวิตในระบบนิเวศ คือ คว�มสัมพันธ์ระหว่�งสิ่งมีชีวิตต่�งชนิดใน
ระบบนิเวศเดียวกัน (interspecific interaction) แบ่งเป็น 3 รูปแบบ คือ (1) แบบอยู่ร่วมกันอย่�งสันติ

(symbiosis) (2) แบบปฏิปักษ์ต่อกัน (antagonism) และ (3) แบบเป็นกล�งต่อกัน (neutralism) ดังร�ย
ละเอียดในบทที่ 4 ข้อ 2

(6) กระบวนก�ร (process) ในระบบนิเวศ คือ ลำ�ดับของปฏิกิริย� (reaction) หรือก�รเปลี่ยน
แปลง (changes) ท�งฟิสิกส์ เคมีหรือชีวภ�พ อันแสดงถึงก�รทำ�ง�นแต่ละขั้นตอนตั้งแต่ต้นจนบรรลุผล
อย่�งใดอย่�งหนึ่ง ร�ยละเอียดของกระบวนก�รจะระบุสิ่งที่ถูกกระทำ� (what) ทำ�เมื่อไร (when) ใครเป็น

คนทำ� (who) และ ทำ�อย่�งไร (how)
จึงกล่�วโดยสรุปได้ว่� ระบบนิเวศหม�ยถึงระบบซึ่งมีคว�มสัมพันธ์ของสิ่งมีชีวิตในแหล่งที่อยู่

อ�ศัย ณ ที่ใดที่หนึ่ง คว�มสัมพันธ์มี 2 ลักษณะคือ คว�มสัมพันธ์ระหว่�งสิ่งมีชีวิตกับสิ่งไม่มีชีวิตและ
ระหว่�งสิ่งมีชีวิตกับสิ่งมีชีวิตด้วยกันเอง โดยมีกระบวนก�รถ่�ยทอดพลังง�น (energy) และสส�ร (matter)
ไปม�ระหว่�งส่วนประกอบในระบบ รวมทั้งก�รก�รถ่�ยทอดพลังง�นและส�รอ�ห�รระหว่�งภ�ยในกับ

ภ�ยนอกระบบด้วย

12 สมาคมดินและปุ๋ยแห่งประเทศไทย