Page 15 -
P. 15
โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
คุณภาพดินเพื่อการเกษตร
ที่ดีจึงเป็นเรื่องสำ�คัญ แต่เนื่องจ�กคุณภ�พดินเกี่ยวข้องกับระบบนิเวศดิน (soil ecosystem) และระบบ
นิเวศเกษตร (agricultural ecosystem หรือ agroecosystem) จึงควรอธิบ�ยหลักก�รของนิเวศวิทย�
(ecology) และระบบนิเวศ (ecosystem) ซึ่งเป็นคว�มรู้พื้นฐ�น ก่อนที่จะกล่�วถึงระบบนิเวศดินและ
ระบบนิเวศเกษตร บทนี้แบ่งเนื้อห�ออกเป็น 2 ตอน คือ ตอนที่ 1 ระบบนิเวศ และตอนที่ 2 ระบบนิเวศดิน
ตอนที่ 1 ระบบนิเวศ
1. คำ�นำ�
นิเวศวิทย�และระบบนิเวศมีคว�มหม�ยแตกต่�งกันดังนี้ (Brewer, 2012)
1.1 นิเวศวิทย�
นิเวศวิทย� คือ (1) วิช�ที่ศึกษ�คว�มสัมพันธ์ระหว่�งสิ่งมีชีวิตกับถิ่นที่อยู่ (habitat) และ
สิ่งแวดล้อม สำ�หรับสิ่งแวดล้อมทั้งที่เป็นสิ่งมีชีวิตและไม่มีชีวิตในธรรมช�ติ มีก�รถ่�ยเทสส�รและพลังง�น
ระหว่�งกัน และ (2) เป็นศ�สตร์แขนงหนึ่งว่�ด้วยก�รศึกษ�สิ่งมีชีวิตในถิ่นที่อยู่ รวมถึงก�รศึกษ�ด้�น
คว�มสัมพันธ์ระหว่�งสิ่งมีชีวิตกับสิ่งแวดล้อมซึ่งสิ่งมีชีวิตอ�ศัยอยู่ คว�มสัมพันธ์ทั้งสองลักษณะนี้เชื่อม
โยงเกี่ยวข้องกันและเกิดขึ้นพร้อมๆ กัน ต้องพึ่งพ�อ�ศัยกันและกันไม่ส�ม�รถอยู่ได้เพียงลำ�พัง โดยไม่
เกี่ยวข้องกับองค์ประกอบอื่นๆ คว�มสัมพันธ์ภ�ยในระบบดังกล่�วเรียกว่� “ระบบนิเวศ (ecosystem)”
ซึ่งมีสมดุลต�มธรรมช�ติ นอกจ�กจะมีสิ่งใดม�รบกวนระบบจนเกิดก�รเปลี่ยนแปลงต่�งๆ ขึ้น แต่ระบบ
ดังกล่�วก็ส�ม�รถปรับตัวกลับม�เหมือนเดิมได้ใหม่ ยกเว้นกรณีที่มีก�รรบกวนม�กและต่อเนื่อง ก่อให้เกิด
ก�รเปลี่ยนแปลงอย่�งรุนแรงจนระบบนั้นถูกทำ�ล�ย
1.2 ระบบนิเวศ
ระบบนิเวศ (ecosystem) คือ ระบบคว�มสัมพันธ์ระหว่�งสิ่งมีชีวิตกับสิ่งแวดล้อม ม�จ�ก
ศัพท์ 2 คำ� คือ ระบบ (system) และ นิเวศ (ที่อยู่หรือบ้�น) คำ�ว่�ระบบมีคว�มหม�ยหล�ยนัย ดังนี้ 1)
ระเบียบเกี่ยวกับก�รรวมสิ่งต่�งๆ ซึ่งมีลักษณะซับซ้อน ให้เข้�ลำ�ดับประส�นเป็นอันหนึ่งอันเดียวกันต�ม
หลักเหตุผลท�งวิช�ก�ร 2) ปร�กฏก�รณ์ท�งธรรมช�ติซึ่งมีคว�มสัมพันธ์ประส�นกัน โดยกำ�หนดรวม
เป็นอันหนึ่งอันเดียวกัน 3) กระบวนก�รต่�งๆ ที่อยู่ในเครือข่�ยเดียวกัน และมีคว�มสัมพันธ์กันระหว่�ง
กระบวนก�รเหล่�นั้น และเชื่อมต่อกันเพื่อทำ�ง�นใดง�นหนึ่งให้บรรลุถึงเป้�หม�ยที่ว�งไว้ และ 4) กลุ่ม
ขององค์กรต่�งๆ ที่ทำ�ง�นร่วมกันเพื่อจุดประสงค์อันเดียวกัน
อ�จสรุปได้ว่�ระบบมีโครงสร้�ง (structure) และหน้�ที่ (function) ดังนี้ 1) โครงสร้�งของ
ระบบ เป็นก�รรวมเอ�องค์ประกอบย่อยๆ ที่เกี่ยวข้องกันเพื่อทำ�หน้�ที่ร่วมกัน และ 2) หน้�ที่ของระบบ
เกิดขึ้นเมื่อองค์ประกอบต่�งๆ ซึ่งมีคว�มสัมพันธ์ เกี่ยวข้องและประส�นกันนั้น ทำ�หน้�ที่ร่วมกันเพื่อคว�ม
มุ่งหม�ยอย่�งเดียวกัน
สมาคมดินและปุ๋ยแห่งประเทศไทย 11
