Page 134 -
P. 134
โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
คุณภาพดินเพื่อการเกษตร
สิ่งที่มีพลวัตม�กที่สุดของดินเข้�สู่เสถียรภ�พแล้ว ในกรณีของก�รมีดุลภ�พของมวลชีว - ธรณี - เคมี
(biogeochemical mass balance) กับวงจรธ�ตุอ�ห�รภ�ยใน แสดงว่�ระบบได้กักเก็บธ�ตุอ�ห�รไว้ได้
ดีหรือไม่ และธ�ตุอ�ห�รเหล่�นี้ถูกนำ�ไปใช้อย่�งมีประสิทธิภ�พเพียงใด เนื่องจ�กก�รเปลี่ยนรูปของธ�ตุ
อ�ห�รในดิน บ่งบอกถึงสภ�พก�รเก็บและก�รหมุนเวียนธ�ตุอ�ห�ร
แนวท�งที่ 2 ได้จ�กก�รศึกษ�ระบบนิเวศของทุ่งหญ้� ซึ่งเน้นเสถียรภ�พของดินและก�ร
ทำ�หน้�ที่ของลุ่มนำ้� วัฏจักรธ�ตุอ�ห�ร และก�รไหลของพลังง�น และกลไกก�รฟื้นคืนสภ�พเดิมของ
ระบบนิเวศ สำ�หรับกลไกก�รฟื้นคืนสภ�พเดิมนั้นถือว่�มีคว�มสำ�คัญต่อสุขภ�พของระบบนิเวศ กลไก
ก�รฟื้นคืน หรือคว�มยืดหยุ่นต่อคว�มเครียด เป็นก�รปรับเปลี่ยนท�งชีวภ�พ เพื่อให้สอดรับกับก�ร
เปลี่ยนแปลงของสิ่งแวดล้อม เช่น คว�มแห้งแล้งหรือไฟป่�
แนวท�งที่ 3 ใช้ดรรชนีเกี่ยวกับก�รเก็บหลังง�นและก�รไหลของพลังง�นภ�ยในระบบ ก�ร
หมุนเวียนธ�ตุอ�ห�ร โครงสร้�งของก�รมีและบริโภคอ�ห�ร ก�รห�ยใจและก�รค�ยนำ้� มวลชีวภ�พใน
ระบบนิเวศ และคว�มหล�กหล�ยท�งชีวภ�พ โดยเน้นว่�ก�รจัดและรักษ�โครงสร้�งภ�ยในระบบนิเวศ
ไว้ได้ จะส่งเสริมให้มีก�รไหลของพลังง�นที่ใช้ประโยชน์ได้มีม�กที่สุด และทำ�ให้มีก�รสะสมมวลชีวภ�พใน
ระบบนิเวศเพิ่มขึ้น ดังนั้นก�รสะสมอินทรียวัตถุในดิน จึงแสดงถึงสมดุลระหว่�งก�รเก็บพลังง�นที่ใช้
ประโยชน์ได้ในรูปของซ�กพืชไว้ในดิน และมีก�รกระจ�ยพลังง�นส่วนนี้ออกไปเมื่อจุลินทรีย์เข้�ม�ย่อย
สล�ยซ�กพืช เพื่อเร่งให้มีก�รมีปลดปล่อยธ�ตุอ�ห�ร ส่งเสริมก�รเจริญเติบโตของพืช แล้วเพิ่มซ�กพืช
ใหม่พร้อมทั้งพลังง�นเข้�ม�สู่ระบบอีกครั้งหนึ่ง
จะเห็นได้ว่�มีดรรชนีจำ�นวนม�กที่ส�ม�รถใช้วัดสุขภ�พระบบนิเวศและคุณภ�พดิน กล่�วคือ
นอกจ�กจะวัดจ�กก�รเจริญเติบโตของพืชและระดับอินทรียวัตถุในดินดังที่ได้กล่�วแล้ว ยังอ�จใช้คว�ม
หล�กหล�ยท�งชีวภ�พ องค์ประกอบของชนิดสิ่งมีชีวิต มวลและกิจกรรมของสิ่งมีชีวิตเหล่�นั้น เป็นตัวชี้
วัดผลิตภ�พและคว�มยั่งยืนของดินก็ได้
10. มนุษย์ในระบบนิเวศที่ยั่งยืน
ดรรชนีของสุขภ�พระบบนิเวศและคุณภ�พดิน ใช้สำ�หรับก�รประเมินคว�มเป็นไปได้ในด้�น
คว�มยั่งยืนของก�รผลิตอ�ห�รและก�รได้รับบริก�รต่�งๆ จ�กดินหรือระบบนิเวศดิน โดยไม่ทำ�ให้
เสถียรภ�พหรือคว�มยืดหยุ่นของระบบนิเวศเกษตรต้องได้รับคว�มเสียห�ย อย่�งไรก็ต�ม ก�รพิจ�รณ�
เรื่องนี้ควรให้คว�มสำ�คัญในด้�นประช�กรมนุษย์ที่มีต่อสุขภ�พของระบบนิเวศด้วย ทั้งนี้เนื่องจ�กก�รไหล
หรือเคลื่อนย้�ยของอ�ห�รและบริก�รจ�กระบบนิเวศเกษตร จะถูกกำ�หนดโดยจำ�นวนประช�กรที่มีอยู่
รวมทั้งอัตร�ก�รบริโภคทรัพย�กรของมนุษย์ (ซึ่งมักสิ้นเปลืองจ�กก�รบริโภคของกลุ่มคนที่มั่งคั่งหรือมี
กำ�ลังซื้อสูง) สำ�หรับคว�มส�ม�รถในก�รรองรับคว�มต้องก�รของมนุษย์ของระบบนิเวศเกษตร พิจ�รณ�
ได้จ�กข้อมูลเกี่ยวกับปริม�ณสูงสุดของบริก�รที่ระบบนิเวศจะให้ได้ โดยไม่ทำ�ให้คุณภ�พดินและสุขภ�พ
ระบบนิเวศเสื่อมลง
130 สมาคมดินและปุ๋ยแห่งประเทศไทย
