Page 129 -
P. 129
โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
คุณภาพดินเพื่อการเกษตร
6) คุณภ�พอ�ห�ร พิจ�รณ�จ�ก 2 เรื่อง คือ
(1) คว�มบริบูรณ์ด้�นโภชน�ก�รสำ�หรับมนุษย์
(2) คว�มบริบูรณ์ด้�นโภชน�ก�รสำ�หรับสิ่งมีชีวิตอื่นๆ
สำ�หรับสมบัติจำ�เพ�ะ(attribute) อื่นๆ ประกอบด้วย 3 ส่วน คือ
(1) ลักษณะของธรณีมณฑล (lithosphere)
(2) สุขภ�พของมห�สมุทร
(3) สภ�พอื่นๆ ของพื้นผิวโลก โดยเฉพ�ะอย่�งยิ่งพื้นที่บก
9.2 คว�มหม�ยของคุณภ�พ คือ คว�มส�ม�รถในก�รให้บริก�ร
ก่อนที่จะวัดคุณภ�พดินหรือคุณภ�พระบบนิเวศ ควรว�งเส้นแบ่งหรือกำ�หนดกรอบของหน้�ที่
หรือบริก�รที่ค�ดหม�ยว่�จะได้จ�กระบบนิเวศ สำ�หรับเรื่องสำ�คัญที่ควรได้รับคว�มสนใจมี 2 ประก�ร คือ
1) ก�รให้ผลผลิตด้�นอ�ห�รและเส้นใยในเชิงเศรษฐกิจ และ
2) คว�มยั่งยืนของระบบก�รผลิต
นอกจ�ก 2 ประเด็นหลักนี้แล้ว ยังต้องสนใจต่อเรื่องสำ�คัญอื่นๆ ด้วย เนื่องจ�กเป็นสิ่งที่ค�ด
หม�ยว่�จะได้รับจ�กบริก�รของระบบนิเวศเกษตร อันได้แก่ สภ�พนำ้�และอ�ก�ศ สภ�พที่อยู่อ�ศัยของ
ชีวิตป่� ก�รกรองเพื่อรักษ�สภ�พแวดล้อม ก�รกำ�จัดของเสีย สภ�พอ่�งเก็บคว�มหล�กหล�ยท�งชีวภ�พ
และพื้นที่อันงดง�มซึ่งห่�งจ�กก�รรบกวน
บริก�รบ�งอย่�งที่ได้รับจ�กระบบนิเวศเกษตรอ�จได้ม�ด้วยกันและไปด้วยกันได้ดี แต่บ�งกรณี
อ�จมี 2 ท�งเลือก คือ เมื่อเลือกเอ�บริก�รอย่�งหนึ่งไว้ก็ต้องยอมเสียอีกอย่�งหนึ่งไป ในธรรมช�ติของ
ระบบนิเวศเกษตรนั้น สภ�พอันมีลักษณะพิเศษชุดหนึ่ง อ�จจำ�เป็นสำ�หรับบริก�รบ�งเรื่อง หรือแม้กระทั่ง
พืชบ�งชนิด (เช่น พืชบ�งชนิดเจริญเติบโตได้ดีในสภ�พดินกรด ในขณะที่พืชอื่นเจริญเติบโตได้ดีในสภ�พ
ดินเป็นกล�ง)
เนื่องจ�กสมบัติเฉพ�ะบ�งประก�รของระบบนิเวศและของดิน เป็นกลุ่มสมบัติที่จำ�เป็นสำ�หรับ
ก�รประเมินคว�มเหม�ะสม (fitness) กับก�รผลิตพืชชนิดต่�งๆ ดังนั้นดรรชนีทั่วไป (general indices)
หรือดรรชนีค่อนข้�งหย�บซึ่งปรับใช้ได้กว้�งกว่�อ�จเป็นประโยชน์ม�กที่สุดในก�รประเมิน กล่�วโดยสรุป
ว่�ในทัศนะเชิงระบบนิเวศ เน้นก�รศึกษ�เชิงโครงสร้�ง หน้�ที่และบริก�รของระบบ ซึ่งอยู่ภ�ยใต้อิทธิพล
ของดิน อ�ก�ศ นำ้� สิ่งมีชีวิต สังคมและสมบัติเฉพ�ะอื่นๆ (ภ�พที่ 4.8)
ในมุมมองด้�นก�รเกษตร “คุณภ�พดิน” หม�ยถึงคว�มเหม�ะสมของดินในก�รผลิตพืช แต่ถ้�จะ
ขย�ยขอบเขตของคำ�นิย�มออกไปให้ครอบคลุมถึงระดับระบบนิเวศ คุณภ�พหรือสุขภ�พของระบบนิเวศ
เกษตร ก็อ�จให้นิย�มของ “คุณภ�พดิน” ว่� คว�มเหม�ะสมของดินสำ�หรับระบบก�รผลิตพืช (crop
production system) อย่�งไรก็ต�ม ต้องคำ�นึงด้วยว่�หลักก�รของคุณภ�พดินและสุขภ�พระบบนิเวศนั้น
แต่เดิมเกิดจ�กคว�มคิดคำ�นึงของผู้เกี่ยวข้องหล�ยฝ่�ย เป็นคว�มคิดฝัน (subjective) และมนุษย์เป็น
ผู้กำ�หนดหรือออกแบบขึ้นม� (anthropocentric) โดยกำ�หนดให้ “คุณภ�พ” หม�ยถึงคว�มส�ม�รถ
สมาคมดินและปุ๋ยแห่งประเทศไทย 125
