Page 230 -
P. 230
โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
และทัศนคติที่อาจส่งผลทางลบต่อสิ่งแวดล้อมด้วยการกําหนดเงื่อนไขว่าเกษตรกรที่จะเข้าร่วมโครงการต้องใช้
แนวทางการเพาะปลูกที่ดี (GAP) ระมัดระวังเรื่องการใช้สารเคมีและสนับสนุนการจับพิกัดป่า ปลูกไม้ใช้สอย
และไม้เศรษฐกิจ แก้ไขปัญหาปลายทางที่เกษตรกรต้องแบกรับความเสี่ยงตลาดด้วยการเน้นให้เกษตรกรปลูก
พืชหลายชนิดทั้งผักในโรงเรือน ผักนอกโรงเรือน ไม้เศรษฐกิจ ที่จะช่วยกระจายความเสี่ยงด้านรายได้
แม้หลักการในการดําเนินงานโดยทั่วไปของโครงการขยายผลฯ จะสอดคล้องกันในทุกพื้นที่ แต่
บทบาทและวิธีการที่โครงการขยายผลฯ ในแต่ละพื้นที่เลือกใช้มีความแตกต่างกันในรายละเอียด พื้นที่โครงการ
ขยายผลฯ บ้านถ้ําเวียงผลักดันให้เกษตรกรปลูกพืชที่อาศัยจุดเด่นเหมาะกับระดับความสูงของพื้นที่และหา
สินค้าทดแทนได้ไม่ง่ายนัก คือ เลือกพริกหวานและมะเขือเทศโทมัสเป็นพืชผักในโรงเรือน พริกหวานและ
มะเขือเทศโทมัสมีมูลค่าผลตอบแทนต่อไร่สูง เกษตรกรใช้การปลูกมะเขือเทศโทมัสสลับกับพริกหวานเพื่อ
กระจายความเสี่ยง และเนื่องจากการปลูกพริกหวานกําลังได้รับความสนใจจากเกษตรกรมาก ทําให้บทบาทที่
จะมีความสําคัญมากต่อไปคือการช่วยหาตลาดรองรับเพิ่มเพื่อรองรับผลผลิตที่จะมีมากขึ้นและลดการพึ่งพิง
พ่อค้ารายใหญ่รายเดียวด้วย สําหรับพื้นที่โครงการขยายผลฯ แม่จริมและโป่งคํา ซึ่งระดับความสูงของพื้นที่ต่ํา
กว่าของบ้านถ้ําเวียงแก เกษตรกรเน้นการปลูกพืชหลายชนิดผสมผสาน ส่วนใหญ่เป็นพืชต้นทุนต่ํา มีระดับการ
กระจายความเสี่ยงค่อนข้างมาก มีรายได้เข้ามาเกือบตลอดปีแม้จะครั้งละไม่มากนัก เนื่องจากพืชที่ปลูกเป็นพืช
ทั่วไปที่สามารถหาสินค้าทดแทนได้ง่ายในท้องตลาดและแม้เกษตรกรจะผลิตตามมาตรฐาน GAP แต่ไม่ได้ยัง
ไม่ได้รับราคาที่สะท้อนคุณภาพจากตลาด อย่างไรก็ดี เกษตรกรถือว่าราคารับซื้อที่ต่ําถูกชดเชยด้วยความมั่นใจ
141
ว่ามีแหล่งขายแน่นอน เกษตรกรให้ความสําคัญกับการมีผู้รับซื้อแน่นอนสูงกว่าราคารับซื้อสูง ดังนั้น บทบาท
ที่สําคัญมากของโครงการฯ คือ การหาตลาดที่ให้ความสําคัญและคุณค่ากับสินค้าคุณภาพสูง และในระหว่างที่
ยังไม่มารถหาตลาดเฉพาะที่ให้คุณค่ากับสินค้าคุณภาพสูงได้ การสร้างความมั่นใจเรื่องแหล่งขายจะมี
ความสําคัญมาก
จะเห็นได้ว่า ข้อดีของการดําเนินงานแก้ไขปัญหาพื้นฐานในลักษณะองค์รวมขององค์กรพัฒนาคือ การ
เห็นพลวัตการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นและสามารถออกแบบวิธีการหรือเลือกที่จะแก้ไขปัญหาที่เหมาะกับพื้นที่ได้
สามารถคาดการณ์ถึงผลกระทบจะเกิดตามมาจากการแก้ปัญหาและเตรียมการรองรับได้ ทั้งนี้ การดําเนินงาน
บางอย่างจําเป็นต้องอาศัยความร่วมมือจากหน่วยงานเฉพาะของภาครัฐโดยเฉพาะอย่างยิ่งในข้อจํากัดเชิง
สถาบัน เช่น การจับพิกัดพื้นที่ป่า การบริหารจัดการพื้นที่ที่ความขัดแย้งเรื่องสิทธิ์ถือครอง ส่วนข้อจํากัดของ
การแก้ไขปัญหาแบบองค์รวมคือ ต้องใช้งบประมาณและบุคลากรค่อนข้างมาก การขยายงานไปยังพื้นที่อื่นๆ ที่
ต้องการการช่วยเหลือสามารถทําได้จํากัดเนื่องจากต้องใช้บุคลากรและเวลาค่อนข้างมากในการเข้าใจลักษณะ
และปัญหาของแต่ละพื้นที่
2) ภาคเอกชน
141
เกษตรกรในบ้านโป่งคําและแม่จริมยินดีที่จะขายผลผลิตให้พ่อค้าที่มารับซื้อประจํา (ผ่านกลุ่ม) ในราคาที่ต่ํากว่าราคาตลาด
ทั่วไปประมาณร้อยละ 20-30 เพื่อให้มั่นใจว่าสามารถขายผลผลิตได้สม่ําเสมอ ในขณะที่เกษตรกรในบางพื้นที่ไม่ยอมขาย
ผลผลิตให้กับพ่อค้าทั่วไปที่มาซื้อเป็นครั้งคราวเลยแม้ว่าจะให้ราคารับซื้อสูงกว่าก็ตาม
8-20
