Page 158 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

154

อยางไรก็ตามปจจุบันนี้การเพาะเลี้ยงอับละอองเกสร และการขจัดทิ้งโครโมโซม เปนวิธีที่

นิยมใชในการผลิตตน haploid มากที่สุด

14.4 ลักษณะทั่วไปของพืชแฮพลอยด

ในที่นี้จะกลาวถึงลักษณะทั่วไปของพืชโมโนแฮพลอยดหรือโมโนพลอยดที่เจริญมาจาก
เซลลสืบพันธุของพวกดิพลอยด โดยปกติพืชโมโนพลอยดจะมีขนาดเล็กและออนแอกวาพวก

ดิพลอยด ดอกมักเปนหมันทําใหอัตราการติดเมล็ดต่ําหรือไมติดเมล็ดเลย เซลลและนิวเคลียสมีขนาด

เล็ก จึงทําใหผิวใบดานลางมีจํานวนปากใบ (stomata) ตอหนึ่งหนวยพื้นที่มากกวาดิพลอยด ใน
ขาวโพดโมโนพลอยดพบวาปากใบในระยะตนกลามีขนาดเล็กและอยูชิดกันมากกวาพวกดิพลอยด โม

โนพลอยดของขาวโพดลูกผสมหัวบุบ (dent corn) มีใบดกและตั้งตรง มีฝกดกแตฝกขนาดเล็ก ชอดอก

ตัวผูเปนหมัน แตก็มีบางสวนที่ผลิตละอองเกสรปกติ ในขาวฟางไขมุก (pearl millet) พวกโมโพลอยด
มีขนาดเล็กกวาดิพลอยด ในดานความสูง การแตกกอ จํานวนขอ ขนาดขอ ขนาดลําตน และความกวาง

และยาวของใบ นอกจากนี้ยังพบวาอัตราการติดเมล็ดแตกตางกันไปตั้งแตไมมีเมล็ดเลยจนถึงมีเมล็ด

502 เมล็ดตอตน

14.5 พฤติกรรมการแบงเซลลแบบไมโอซิสของพืชแฮพลอยด

กระบวนการแบงเซลลแบบไมโอซิสจะดําเนินไปอยางปกติไดโครโมโซมจะตองอยูเปนคู

ๆ (bivalent) ตามจํานวนโครโมโซมทั้งหมดของสิ่งมีชีวิตนั้น ๆ แตสิ่งมีชีวิตพวกโมโนแฮพลอยดมี

โครโมโซมชุดพื้นฐานเพียงชุดเดียว (x) กลาวคือ โครโมโซมจะอยูเดี่ยว ๆ (univalent) ไมมีคู จึงทําให
พฤติกรรมของโครโมโซมในระหวางการแบงเซลลแบบไมโอซิสผิดปกติ เนื่องจากโครโมโซมไมมี

การจับคูกัน อยางไรก็ตามในขาว ขาวโพด ขาวบารเลย และมะเขือเทศ พบวามีการจับคูกันระหวาง

โครโมโซมของพวกโมโนแฮพลอยดดวยกันเอง (intragenomic pairing) การจับคูดังกลาวอาจเกิดขึ้น
ระหวางโครโมโซม 2 เสน (bivalent) 3 เสน (trivalent) 4 เสน (quadrivalent) หรือหลายเสน

(multivalent) การจับคูกันของโครโมโซมในพวกโมโนพลอยดเชื่อวาเกิดจากการที่โครโมโซมมี

ชิ้นสวนเพิ่มขึ้นมา (duplication) หรือซ้ํา ๆ กัน (genetic redundancy) อยางไรก็ตามโครโมโซมสวน

ใหญยังอยูในภาพที่เปนโครโมโซมเดี่ยว ๆ (univalent) ในระยะอะนาเฟส I โครโมโซมจะเคลื่อนที่เขา
สูขั้วเซลลอยางสุม เมื่อสิ้นสุดการแบงเซลลแบบไมโอซิสเซลลสืบพันธุที่ไดจึงมีจํานวนโครโมโซมไม

ครบชุด และมักจะตาย ดังนั้นพืชพวกโมโนแฮพลอยดจึงมักเปนหมัน อยางไรก็ตามในบางครั้งโมโน

แฮพลอยดอาจมีเมล็ดไดเนื่องจากโครโมโซมเดี่ยว ๆ ทั้งหมดอาจเคลื่อนที่เขาสูขั้วเซลลเดียวกัน

เรียกวา restitution nucleus จึงทําใหไดเซลลสืบพันธุที่สมบูรณสามารถผสมพันธุได