Page 157 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

153

ของอาหารที่ใชเพาะเลี้ยง 2) ตนพืชที่ไดจากการเพาะเลี้ยงอับละอองเกสรมิไดมีแตเฉพาะตนที่มี

จํานวนโครโมโซมเพียงชุดเดียวหรือตนแฮพลอยด ยังประกอบดวยตนที่มีจํานวนโครโมโซมสองชุด

หลายชุด และพวกที่มีโครโมโซมบางแทงเกินมาหรือขาดหายไป ในพืชบางขนิดตนพืชที่มีโครโมโซม
เพียงชุดเดียวมีอัตราต่ํามาก 3) ในการเพาะเลี้ยงอับละอองเกสรของพืชพวกธัญพืช (cereal) ตนพืชที่ได

สวนมากมักเปนตนเผือก (albino) ซึ่งเปนลักษณะที่ไมเปนประโยชน การผลิตตนแฮพลอยดจากการ

เพาะเลี้ยงอับละอองเกสรสวนใหญประสบผลสําเร็จในพืชตระกูลยาสูบ (Nitsch, 1969) และตระกูล

กระหล่ํา (Keller and Armstrong, 1983) นอกจากนี้ก็ยังมีรายงานความสําเร็จในพืชอื่น ๆ อีกหลายชนิด
เชน ขาว (Niizeki and Oono, 1968) ขาวสาลี (Shimada, 1981) ขาวบารเลย (Mix et al., 1978) มะเขือ

เทศ (Grosshoff and Doy, 1972) มันฝรั่ง (Dunwell and Sunderland, 1973) และพริก (George and

Narayanaswamy, 1973) เปนตน ในระยะเวลา 20 ปที่ผานมานี้เรามีความกาวหนามากในการผลิตตน
แฮพลอยด จากการเพาะเลี้ยงอับละอองเกสร และละอองเกสร ของพืชชนิดตาง ๆ ถึง 247 ชนิด จาก 88

สกุล และ 34 ตระกูล

14.3.7 การขจัดทิ้งโครโมโซม (chromosome elimination) Kasha และ Kao (1970) เปนคนแรก

ที่พบตนแฮพลอยดซึ่งเปนผลเนื่องมาจากการขจัดทิ้งโครโมโซม โดยการผสมขามระหวางขาวบารเลย
พันธุปลูก (Hordeum vulgare, 2n = 14) กับขาวบารเลยพันธุปา (H. bulbosum, 2n = 14) แลวนําคัพภะ

ของขาวบารเลยลูกผสมนี้มาเพาะเลี้ยงบนอาหารสังเคราะหเพื่อชักนําใหคัพภะเจริญเปนตน มิฉะนั้น

คัพภะจะตายกอนที่จะเจริญเปนเมล็ด เขาไดรับตนขาวบารเลย (H. vulgare) ที่เปนแฮพลอยด 23 ตน
จากการเพาะเลี้ยงคัพภะ 209 อัน (11.0 %) ตนขาวบารเลยที่เปนแฮพลอยดนี้เกิดจากเซลลที่ไมมี

โครโมโซมของ H. bulbosum เนื่องจากโครโมโซมของ H. bulbosum คอย ๆ ถูกขจัดออกไปใน

ระหวางการแบงเซลลของคัพภะ (Subrahmanyam and Kasha, 1973) โดยพบวาภายหลังการผสมเกสร
3-5 วัน 40 % ของเซลลคัพภะเปนแฮพลอยด แตภายหลังการผสมเกสร 11 วัน 94 % ของเซลลคัพภะ

เปนแฮพลอยด สาเหตุอยางหนึ่งที่ทําใหโครโมโซมของ H. bulbosum ถูกขจัดออกไปอาจเปนเพราะ

ระยะเวลาที่ใชในการแบงเซลลของขาวบารเลยพันธุปลูกกับพันธุปาแตกตางกัน โดยพันธุปาใชเวลา

ยาวนานกวาพันธุปลูก ดังนั้นโครโมโซมของ H. bulbosum จึงถูกขจัดออกไป เทคนิคการผลิตตน
แฮพลอยดในขาวบารเลยโดยใชวิธีการขจัดทิ้งโครโมโซมของ H. bulbosum ออกไป มีชื่อเรียกกัน

ทั่วไปวา bulbosum technique นอกจากนั้นวิธีการนี้ยังนํามาใชในการผลิตตนขาวสาลีแฮพลอยด

(Laurie and Bennett, 1988) โดยการผสมขามระหวางขาวสาลี (Triticum aestivum, 2n = 42) กับ
ขาวโพด (2n = 20) ในระหวางการเพาะเลี้ยงคัพภะลูกผสมที่ไดโครโมโซมของขาวโพดถูกขจัดทิ้ง

อยางรวดเร็ว ในที่สุดไดตนขาวสาลีแฮพลอยด (n = 21) จํานวน 31 ตนจากจํานวนคัพภะที่เพาะเลี้ยง

ทั้งหมด 706 อัน (4.4 %)