Page 154 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

150

2. อะนูพลอยด (aneuploid) คือ พืชที่มีโครโมโซมเพิ่มขึ้นมาหรือขาดหายไปเปนบางแทง

แตไมใชการเพิ่มหรือลดจํานวนโครโมโซมเปนชุด อะนูพลอยดยังแบงออกไดหลายชนิด เชน นัลลิโซ

มิค (nullisomic, 2x-2) โมโนโซมิค (monosomic, 2x-1) ไตรโซมิค (trisomic, 2x+1) และเตตราโซมิค
(tetrasomic, 2x + 2) เปนตน

14.2 แฮพลอยด

แฮพลอยด (haploid) คือ ตนพืชที่มีจํานวนโครโมโซมเทากับโครโมโซมของเซลลสืบพันธุ

(gametic chromosome number) เจริญมาจากเซลลสืบพันธุที่ไมไดรับการผสมและมีจํานวน
โครโมโซมเปนครึ่งหนึ่งของโครโมโซมเซลลรางกาย (somatic chromosome number) บางครั้งอาจ

เรียกวา ตนโมโนพลอยด (monoploid) โดยแฮพลอยดแตกตางจากโมโนพลอยดตรงที่วา โมโน

พลอยดเกิดจากเซลลสืบพันธุของพวกดิพลอยด เชน ขาวโพดเปนพืชดิพลอยด (2n = 2x = 20) เมื่อ
สรางเซลลสืบพันธุจะมีโครโมโซมเพียงชุดเดียว (n = x = 10) สวนแฮพลอยดนั้นเกิดจากพืชที่เปนดิ

พลอยดหรือโพลีพลอยดก็ได เชน ขาวสาลีที่เปนเฮกซะพลอยด (2n = 6 x = 42) ประกอบดวย

โครโมโซม 6 ชุด (AABBDD) เมื่อสรางเซลลสืบพันธุจะมีโครโมโซม 3 ชุด (ABD) และมีจํานวน

โครโมโซม n = 3x = 21 ซึ่งความจริงแลวเซลลสืบพันธุนี้มีสภาพเปนทริพลอยด ดังนั้นเซลลสืบพันธุที่
เปนทริพลอยดนี้ถาหากสามารถเจริญเปนตนขาวสาลีไดก็เรียกวา แฮพลอยด แตหากจะเรียกใหถูกตอง

ก็คือ อัลโลทริพลอยด หรือโพลีแฮพลอยด (polyhaploid) จะเรียกวา โมโนพลอยดไมได เพราะมี

โครโมโซมถึง 3 ชุดที่แตกตางกัน ขาวโพดที่เปนพืชดิพลอยดเมื่อเซลลสืบพันธุ (n = x = 10) เจริญเปน
ตนก็เรียกวา แฮพลอยดไดเชนกัน แตถาตองการใหเขาใจชัดเจนยิ่งขึ้นควรเรียกวา โมโนแฮพลอยด

(monohaploid) เนื่องจากมีพืชหลายชนิดที่เรายังไมทราบถึงสภาพการเปนดิพลอยดหรือโพลีพลอยด

จึงนิยมใชคําวา แฮพลอยดเปนคํารวมที่ใชกับโมโนพลอยดดวย

14.3 กําเนิดของแฮพลอยด

แฮพลอยดอาจเกิดขึ้นไดเองในธรรมชาติหรือชักนําใหเกิดขึ้น แตที่พบเกิดขึ้นในธรรมชาติ

มีนอยมาก กําเนิดของแฮพลอยดในธรรมชาตินั้นยังไมทราบแนชัด แตโดยทั่วไปเกิดจากขบวนการ

สืบพันธุที่ผิดปกติแบบพารธีโนเจนเนซิส (parthenogenesis) โดยตนแฮพลอยดเจริญมาจากไขที่ไดจาก
การแบงเซลลแบบไมโอซิส แตไมมีการผสมระหวางไขกับสเปรม ในพืชตนแฮพลอยดที่เกิดขึ้นใน

ธรรมชาติ พบมากในมะเขือเทศ ฝาย กาแฟ บีท บารเลย ปาน มะพราว ขาวฟางไขมุก (pearl millet)

เรฟ (rape) มันฝรั่ง และขาวสาลี

กําเนิดของแฮพลอยดในธรรมชาติหรือโดยการชักนําใหเกิดขึ้นมีหลายวิธีดังนี้