Page 153 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

149

บทที่ 14

แฮพลอยด

(Haploid)

14.1 คํานํา

โดยปกติสิ่งมีชีวิตพวกดิพลอยด (diploid) มีจํานวนโครโมโซมเฉพาะเจาะจง และคงที่ใน
สิ่งมีชีวิตแตละชนิด และเมื่อสรางเซลลสืบพันธุจะมีจํานวนโครโมโซมเปนครึ่งหนึ่ง (n = x) ของ

โครโมโซมเซลลรางกาย (2n = 2x) จํานวนโครโมโซมทั้งหมดในเซลลสืบพันธุ จัดวาเปนชุด
โครโมโซมพื้นฐาน (basic set, x) ของสิ่งมีชีวิต และชุดโครโมโซมพื้นฐานนี้ก็คือ ยีโนม (genome)

หนึ่งหรือโครโมโซมชุดหนึ่งนั่นเอง เชน ขาวโพดที่เปนดิพลอยดมีจํานวนโครโมโซมพื้นฐาน 2 ชุด

(2n = 2x = 20) แตละชุดมีจํานวนโครโมโซม 10 แทง (x = 10) และโครโมโซมทั้งสองชุดนั้นเปนยี
โนมเดียวกัน (AA) แตในขาวสาลีที่ใชทําขนมปง (bread wheat) ซึ่งเปนพืชเฮกซะพลอยดมีจํานวน

โครโมโซมพื้นฐาน 6 ชุด (2n = 6x = 42) แตละชุดมีจํานวนโครโมโซม 7 แทง (x = 7) และโครโมโซม

ทั้ง 6 ชุดนี้ประกอบดวยยีโนมที่แตกตางกัน 3 ชนิด (AABBDD) คือ ยีโนม A, B และ D โดย
โครโมโซมจากยีโนมที่แตกตางกันจะไมสามารถมาจับคูกันเปนไบวาเลนตในระหวางการแบงเซลล

แบบไมโอซิส เซลลสืบพันธุที่ไดจึงไมสมบูรณ และเปนหมัน ภายหลังการผสมพันธุจะไมติดเมล็ด ใน

บางครั้งพบวา พืชและสัตวหลายชนิดมีความแปรปรวนในจํานวนโครโมโซม กลาวคือ มีการเพิ่มหรือ
ลดจํานวนโครโมโซมจากจํานวนปกติของสิ่งมีชีวิตนั้น ๆ ความแปรปรวนในจํานวนโครโมโซมยัง

แบงออกไดเปน 2 พวกใหญ ๆ ดังนี้

1. ยูพลอยด (euploid) คือ พืชที่มีจํานวนโครโมโซมเพิ่มหรือลดลงเปนชุดจากสภาพ
ดิพลอยด ไดแก โมโนพลอยด (monoploid) หรือแฮพลอยด (haploid) ซึ่งมีโครโมโซมพื้นฐานชุดเดียว

(x) ทริพลอยด (triploid) ซึ่งมีอยู 3 ชุด (3x) เตตราพลอยด (tetraploid) ซึ่งมีอยู 4 ชุด (4x) หรือเฮกชะ
พลอยด (hexaploid) ซึ่งมีอยู 6 ชุด (6x) เปนตน พืชที่มีจํานวนโครโมโซมมากกวา 2 ชุดขึ้นไปเรียกวา

โพลีพลอยด (polyploidy) โพลีพลอยดยังแบงยอยออกไปไดอีกเปน 2 พวกขึ้นอยูกับชนิดของยีโนมที่
เปนองคประกอบของพืชนั้น ๆ

ก. ออโตโพลีพลอยด (autopolyploid) คือ โพลีพลอยดที่มีโครโมโซมมาจากยีโนม

เดียวกัน เชน ออโตทริพลอยด (autotriploid, AAA) ออโตเตตราพลอยด (autotetraploid, AAAA) และ
ออโตเฮกซะพลอยด (autohexaploid, AAAAAA)

ข. อัลโลโพลีพลอยด (allopolyploid) คือ โพลีพลอยดที่มียีโนมแตกตางกันตั้งแต 2

ชนิดขึ้นไป เชน อัลโลทริพลอยด (allotriploid, AAB) อัลโลเตตราพลอยด (allotetraploid, AABB)
อัลโลเพนตะพลอยด (allopentaploid, AABBC) และอัลโลเฮกซะพลอยด (allohexaploid, AABBCC)

เปนตน