Page 159 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

155

14.6 การตรวจสอบจํานวนชุดโครโมโซมของตนแฮพลอยด

การตรวจสอบจํานวนชุดโครโมโซมของตนพืชที่สงสัยวา จะเปน แฮพลอยด, ดิพลอยด

หรือโพลีพลอยด นั้นทําไดงายโดยการสกัดดีเอ็นเอจากเซลลของตนพืชที่สงสัย แลววัดปริมาณดีเอ็นเอ

ดวยเครื่องมือที่มีชื่อวา flow cytometry ซึ่งเปนวิธีที่มีประสิทธิภาพมากที่สุด วิธีที่มีประสิทธิภาพ
รองลงมา คือ การนับจํานวนโครโมโซมจากเซลลเนื้อเยื่อเจริญของปลายราก (root tip) หรือเซลล

เนื้อเยื่อคัพภะ (embryonic tissue) นอกจากนี้ยังสามารถดูไดจากอัตราการติดเมล็ดของพืชภายหลังการ

ออกดอก ถาอัตราการติดเมล็ดต่ําหรือไมติดเมล็ดเลย แสดงวาเปนแฮพลอยด แตถาอัตราการติดเมล็ด
สูงแสดงวาเปนดิพลอยด

14.7 การผลิตพืชดิพลอยดจากแฮพลอยด

โดยสวนมากตนพืชที่เปนแฮพลอยดจะไมมีประโยชนตอการปรับปรุงพันธุพืช ตนแฮ
พลอยดที่สามารถนําไปใชประโยชนในการปรับปรุงพันธุพืชโดยตรงมีนอยชนิดมาก พบไดในพืช

พวกไมดอกไมประดับ เชน Pelagronium พันธุ Kleiner Liebling ซึ่งมีลําตน ใบ และดอกขนาดเล็ก

พืชแฮพลอยดจะมีประโยชนในการปรับปรุงพันธุพืชเมื่อมีการเพิ่มจํานวนชุดโครโมโซมของตน

แฮพลอยดขึ้นเปนสองเทา (chromosome doubling) เพื่อผลิตพืชสายพันธุแทที่เปนดิพลอยด และมียีน
ทุกตัวอยูในสภาพที่เปนโฮโมไซกัน (homozygous diploid) และสายพันธุแทที่ไดจะนําไปใชในการ

ผลิตพันธุลูกผสม (hybrid variety) ตอไป ซึ่งวิธีการเพิ่มจํานวนชุดโครโมโซมเปนสองเทาสามารถ

กระทําไดหลายวิธีดังนี้

14.7.1 การตัดยอด (decapitation) การตัดยอดและการขจัดตาขางออกไป แลวทําใหบริเวณรอย
ตัดไดรับความชื้นสูง ๆ โดยการหอหุมดวยพีทมอสส (peat moss) จะทําใหตนออนที่งอกออกมาตรง

บริเวณรอยตัดมีจํานวนโครโมโซมเพิ่มขึ้นเปน 2 เทาได วิธีนี้ใชไดผลในกะหล่ําปลี

14.7.2 การใชความรอน (heat treatment) การทําใหตนแฮพลอยดไดรับความรอนสูงประมาณ
38-45°C โดยการหุมยอดหรือตนแฮพลอยดดวยแผนผาที่รอน หรือนําตนแฮพลอยดไปไวในหองที่มี

อุณหภูมิดังกลาว อาจทําใหยอดที่งอกออกมาใหมมีจํานวนโครโมโซมเพิ่มขึ้นเปนสองเทาได วิธีการนี้

ไดถูกนํามาใชเปนผลสําเร็จในขาว ขาวโพด ขาวบารเลย และขาวไรย
14.7.3 การใชสารเคมี (chemical treatment) สารเคมีที่สามารถชักนําใหจํานวนโครโมโซม

เพิ่มขึ้นเปนสองเทามีหลายชนิด เชน โคลชิซีน (colchicine) โคลซิไมด (colcemide) โปโลฟลิน

(polophillin) อะซีแนพทีน (acenaphene) ไนตรัสออกไซด (nitrous oxide) และสารกําจัดวัชพืชที่ยับยั้ง

การสรางสายใยสปนเดิลหรือไมโครทูบูล (antimicrotubule herbicide) เชน โอรีซาลิน (oryzalin) ไตร
ฟลูราลิน (trifluralin) และโปรนาไมด (pronamide) เปนตน อยางไรก็ตามโคลชิซีนเปนสารเคมีที่นิยม

ใชมากที่สุด โคลชิซีนเปนสารอัลคาลอยด (alkaloid) ที่สกัดไดจากเมล็ดหรือหัว (corm) ของตน