Page 160 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

156

autumn chrocus หรือ Colchicum autumnale ปกติโคลชิซีนเปนสารเคมีที่มีพิษ แตถาใชในความ

เขมขนต่ํา ๆ ก็ไมเปนอันตรายตอพืช ความเขมขนที่เหมาะสมอยูระหวาง 0.001-1.6 % แตโดยทั่วไป

นิยมใชที่ความเขมขน 0.2-0.5 % การใชโคลชิซีนในการเพิ่มจํานวนชุดของโครโมโซมของตนแฮ
พลอยด ในทางปฏิบัติทําได 2 วิธี ดังนี้

ก. ใชชักนําในระยะที่เปนตนพืชเล็ก ๆ (seedling treatment) กระทําไดโดยการจุม

ตนออนแพลอยดในสารละลายโคลชิซีน ซึ่งบรรจุในภาชนะกนตื้นนาน 3-24 ชั่วโมง แตถาจะใหดีควร

พยายามอยาใหรากจุมลงไปในสารละลาย โดยจุมเฉพาะสวนปลายลําตนลงในสารละลาย สวนรากให
ชี้ขึ้นขางบน หรืออาจนําตนกลาหลาย ๆ ตนมัดรวมกัน นําสําลีชุบน้ําหอหุมสวนปลายราก สวนปลาย

ยอดใหจุมลงในสารละลายโคลชิซีน นําตนออนที่ผานการแชในสารละลายโคลชิซีนแลวไปปลูกใน

กระถางหรือในแปลงจนกระทั่งออกดอก ตรวจสอบวาตนใดบางที่ติดเมล็ดแสดงวาเปนดิพลอยด สวน
ตนใดที่ไมติดเมล็ดก็จัดวาเปนแฮพลอยด

ข. ใชชักนําตรงบริเวณตาหรือยอดที่กําลังเจริญเติบโต (treatment of growing

shoots or buds) กระทําไดโดยการหยดสารละลายโคลชิซีนลงบนยอดหรือตาขางของตนแฮพลอยด

ในกรณีนี้จะใชโคลชิซีนความเขมขน 0.5-1.0 % ผสมกับลาโนลิน (lanolin) แลวนําไปหยดหรือปายลง
บนสวนยอดหรือตาขาง ควรกระทําซ้ํา 2-3 ครั้งตอสัปดาห หรืออาจทําไดอีกวิธีหนึ่งโดยการจุมสวน

ปลายยอดหรือตาขางลงในสารละลายก็ไดผลดีเชนเดียวกัน ยอดที่แตกออกมาใหมจะมีจํานวน

โครโมโซมเพิ่มขึ้นเปนสองเทา เมื่อนําไปปลูกจะออกดอกติดเมล็ดได
14.7.4 การเพาะเลี้ยงอับเกสร (anther culture) การเพาะเลี้ยงอับละอองเกสรนอกจากจะไดตน

แฮพลอยดแลว ยังมีตนดิพลอยด หรือดับเบิลแฮพลอยด (doubled haploid) เกิดขึ้นเองไดดวย

(spontaneous chromosome doubling) Narayanaswamy และ Chandy (1971) รายงานวา พบตนดิ
พลอยด 70 % ทริพลอยด 23 % และแฮพลอยด 7 % จากการเพาะเลี้ยงอับละอองเกสรของตน

Datura mentel ที่เปนแฮพลอยด Engvild (1974) ไดรับตนยาสูบที่เปนดิพลอยด 20 % จากการ

เพาะเลี้ยงอับละอองเกสร ความถี่ของตนดิพลอยดที่ไดจะขึ้นอยูกับอายุของอับละอองเกสรที่นํามา
เพาะเลี้ยง ในยาสูบและตนลําโพง พบวาอัตราสวนของตนดิพลอยดและโพลีพลอยดจะเพิ่มขึ้นเมื่ออับ

ละอองเกสรมีอายุมากขึ้น นอกจากนี้ปจจัยของฮอรโมน (hormone) หรือสารควบคุมการเจริญเติบโต

(growth regulator) ซึ่งเปนองคประกอบอยางหนึ่งของอาหารที่ใชเพาะเลี้ยงอับละอองเกสรก็มีอิทธิพล

ตออัตราการเกิดตนดิพลอยดและโพลีพลอยด
ในบางกรณีตนดิพลอยดที่ไดจากการเพาะเลี้ยงอับละอองเกสรอาจพัฒนามาจากเนื้อเยื่อ

ของอับละอองเกสรที่เปนดิพลอยดหรือมาจากละอองเกสรที่ไมไดลดจํานวนโครโมโซม (unreduced

microspore) อยางไรก็ตามตนดิพลอยดสวนใหญจะพัฒนามาจากละอองเกสร ซึ่งเราสามารถทราบได
โดยการวิเคราะหทางพันธุกรรมของตนดิพลอยดที่ไดจากการเพาะเลี้ยงอับละอองเกสรของลูกผสมชั่ว