Page 108 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

104

9.11.2 การกระจายตัว ความผันแปรในจํานวนและอิทธิพลของโครโมโซม-บี

โดยทั่วไปในสิ่งมีชีวิตชนิดใดชนิดหนึ่งถาจํานวนโครโมโซมปรากฏใหเห็นเปนเลขคู

มักจะถือวาไมใชโครโมโซม-บี ในขาวโพดโครโมโซม-บีมีจํานวนอยูระหวาง 1 ถึง 3 แตผูสังเกต

พบวามีจํานวนสูงสุดถึง 34 แทง (Rhoades, 1955) การมีโครโมโซม-บีจํานวนสูง ๆ อาจมีผลตอความ
สมบูรณพันธุ (fertility) ของสิ่งมีชีวิตนั้น เชน ในขาวโพด เมื่อโครโมโซม-บีมีจํานวนอยูระหวาง 10-

15 แทงจะไมมีอิทธิพลตอความแข็งแรงและความสมบูรณพันธุ (fertility) ของละอองเกสร เมื่อ

โครโมโซม-บีมีจํานวนเพิ่มขึ้นจาก 15 เปน 25 แทงจะทําใหความแข็งแรง ความสมบูรณพันธุของ
ละอองเกสร และเปอรเซ็นตการติดเมล็ด (seed set) เพิ่มขึ้น แตขาวโพดที่มีโครโมโซม-บีจํานวน 30

ถึง 34 แทงกลับมีความแข็งแรงลดลงและเปนหมันทั้งหมด ในขาวไรยที่เปนดิพลอยด (2x = 14) พบวา

มีจํานวนโครโมโซม-บีสูงสุด 10 อัน สวนพวกเตตราพลอยด (4x = 28) พบจํานวนสูงสุด 12 อัน

จากที่ไดกลาวไวแลววา จํานวนโครโมโซม-บีผันแปรไปในระหวางประชากร หนวย
ของสิ่งมีชีวิตนั้น ๆ เนื้อเยื่อที่ตางกันในสิ่งมีชีวิตนั้น และเซลลที่ตางกันในเนื้อเยื่อชนิดเดียวกัน ใน

หญา Poa alpina พบโครโมโซม-บีในเซลลรากอันแรกที่งอกออกจากเมล็ด (primary root) แตไมพบ

ในเซลลของรากแขนงอื่น ๆ (adventitious root) ในหนอน (flat worm) โครโมโซม-บีหายไปจากเซลล
รางกายของตัวเต็มวัย แตคงอยูไดในเนื้อเยื่อรังไข ในทางตรงกันขามสิ่งมีชีวิตหลายชนิดมีจํานวน

โครโมโซม-บีที่คงที่ เชนหญาบางชนิด

ในพืชพบโครโมโซม-บี เฉพาะในพืชชั้นสูงพวก Angiosperms มากกวา 475 ชนิด 163
สกุล และ 42 ตระกูล ในสัตวมีรายงานวาพบโครโมโซม-บีในหนอน (flat worm) หอยทาก ตั๊กแตน

แมลงเตา และแมลงพวก Diptera โครโมโซม-บีพบนอยมากในสัตวที่มีกระดูกสันหลัง

9.11.3 พฤติกรรมของโครโมโซม-บีในระหวางการแบงเซลลแบบไมโอซิส
โครโมโซม-บีไมไดเปนโครโมโซมคูเหมือนของโครโมโซม-เอ ดังนั้นในระหวางการ

แบงเซลลแบบไมโอซิสโครโมโซม-บีจึงไมจับคูกับโครโมโซม-เอ แตจะจับกันเอง อยางไรก็ตาม

ประสิทธิภาพในการจับคูไมสูงเทากับการจับคูระหวางโครโมโซม-เอดวยกัน ถึงแมวาโครโมโซม-บี

จะไมมาจับคูกันแตก็สามารถแยกตัวออกจากกันตามปกติในระยะอะนาเฟส I และอะนาเฟส II
อยางไรก็ตามในตั๊กแตน (Locusta speltoides) พบวา โครโมโซม-บีที่ไมจับคูกัน (univalent) จะไม

เคลื่อนที่เขาสูขั้วเซลลในระยะอะนาเฟสจึงถูกทิ้งใหอยูในเซลลซึ่งทําใหเกิดการสูญเสียโครโมโซม-บี

ถึง 20 % นอกจากนี้ในบางครั้งโครโมโซม-บีที่ไมมาจับคูกันไมยอมแยกออกจากกันไปยังขั้วทั้งสอง

ของเซลล แตจะอยูติดกันและเคลื่อนตัวไปดวยกันยังขั้วใดขั้วหนึ่ง เรียกปรากฏการณนี้วา นอนดิสจัง
ชัน (non-disjunction) ภายหลังการผสมพันธุอาจเกิดการรวมกันระหวางโครโมโซม-บี ทําใหจํานวน

โครโมโซม-บีในประชากรชั่วตอไปเพิ่มขึ้น ในขาวโพดโครโมโซม-บีจะไมสูญหายไปในระหวางการ

แบงเซลลแบบไมโอซิส แตในพืชอื่นโครโมโซม-บีมักจะหายไป