Page 110 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

106

บทที่ 10

การขาดหายไปของชิ้นสวนโครโมโซม

(Chromosome Deletion)

10.1 คํานํา

การเปลี่ยนแปลงในโครงสรางของโครโมโซมสามารถแบงออกไดเปน 4 แบบ คือ 1) การ
ขาดหายไปของชิ้นสวนโครโมโซม (deletion) 2) การเพิ่มขึ้นของชิ้นสวนโครโมโซม (duplication)

3) การตอกลับทิศทางของชิ้นสวนในโครโมโซม (inversion) และ 4) การแลกเปลี่ยนชิ้นสวนระหวาง

โครโมโซมที่มิไดเปนคูกัน (translocation) การเปลี่ยนแปลงในโครงสรางโครโมโซมแบบที่ 1 และ 3
นั้นเกี่ยวของกับการแตกหักของโครโมโซมคูใดคูหนึ่งเทานั้น สวนการเปลี่ยนแปลงในแบบที่ 2 และ 4

นั้นอาจเกี่ยวของกับแตกหักของโครโมโซมมากกวา 1 คู

10.2 สมมติฐานการแตกหัก เชื่อมตอ และแลกเปลี่ยนชิ้นสวนโครโมโซม

การเปลี่ยนแปลงในโครงสรางของโครโมโซมแบบตาง ๆ มักจะเกิดขึ้นจากการแตกหัก

(breakage) ของโครโมโซม และการเชื่อมตอ (reunion) ระหวางโครโมโซมที่แตกหัก โดย
นักวิทยาศาสตรกลุมหนึ่งไดตั้งสมมุติฐานการแตกหักและเชื่อมตอ (breakage-reunion hypothesis) ขึ้น

เพื่ออธิบายการเปลี่ยนแปลงโครงสรางของโครโมโซม สมมุติฐานนี้กลาววา การแตกหักของ

โครโมโซมอาจเกิดขึ้นเองตามธรรมชาติ หรือเปนผลจากการใชสิ่งกอกลายพันธุ ถาโครโมโซมที่เกิด
จากการแตกหักไดรับการซอมแซม (repair) ก็จะกลับคืนสูสภาพดังเดิม เรียกปรากฏการณนี้วา

restitution แตถาสวนที่แตกหักของโครโมโซมไมไดรับการซอมแซมก็จะเกิดการเชื่อมตอกัน

(reunion) โดยปลายที่แตกหักอาจเชื่อมตอกันเองหรือเชื่อมตอกับโครโมโซมอื่นที่แตกหัก ทําใหเกิด

การจัดเรียงตัวของโครโมโซมแบบใหมขึ้น ถาไมมาเชื่อมตอกันชิ้นสวนที่ไมมีเซนโตรเมียรจะหายไป

ตอมามีนักวิทยาศาสตรอีกกลุมหนึ่งไดเสนอสมมุติฐานใหมชื่อวา สมมุติฐานการ

แลกเปลี่ยนชิ้นสวนโครโมโซม (exchange hypothesis) ตามสมมุติฐานนี้ เหตุการณแรกที่ทําให
โครโมโซมมีการเปลี่ยนแปลงในโครงสรางไมใชการแตกหักของโครโมโซม แตเปนการเกิดรอยแผล

(lesion) ขึ้นที่โครโมโซม (รูปที่ 10.1A) บริเวณที่เกิดรอยแผลสามารถสังเกตุไดจากชองวาง (gap) ที่
ยอมไมติดสี ซึ่งจะเห็นไดอยางชัดเจนในระยะอะนาเฟส การเกิดรอยแผลไมไดทําใหชิ้นสวน

โครโมโซมเกิดการสูญหาย เนื่องจากตรงที่เกิดรอยแผลโครโมโซมยังไมขาดจากกันและแนวของ
ปลายหักทั้งสองของโครโมโซมยังอยูในแนวเดียวกัน ทั้งนี้อาจเปนเพราะยังมีสายใยโครมาตินยึดอยู

บาง ๆ ซึ่งตรงกันขามกับการแตกหักโครโมโซมจะขาดจากกันโดยสิ้นเชิง และแนวของปลายหักไมอยู
ในแนวเดียวกัน เหตุการณที่สองที่เกิดขึ้นตามมา คือ การเริ่มตนแลกเปลี่ยนชิ้นสวนระหวาง

โครโมโซม ซึ่งจะเกิดขึ้นตรงบริเวณที่เกิดรอยแผล (รูปที่ 10.1 B) หลังจากโครโมโซมเตรียมพรอมที่