Page 114 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

110

10.5 การขาดหายไปของชิ้นสวนตรงกลางโครโมโซม

การขาดหายไปของชิ้นสวนตรงกลางโครโมโซม (interstitial deletion) ขนาดของชิ้นสวน

ที่หายไปจะผันแปรไปตั้งแตหนึ่งนิวคลีโอไทดจนถึงชิ้นสวนขนาดใหญ อยางไรก็ตามเปนการยากที่
จะแยกความแตกตางระหวางการเปลี่ยนแปลงของยีนใดยีนหนึ่ง (point mutation) กับการขาดหายไป

ของชิ้นสวนโครโมโซม เราสามารถแยกความแตกตางได โดยอาศัยวิธีการทางพันธุศาสตร คือ ถาเปน

การขาดหายไปของชิ้นสวนโครโมโซมจะไมสามารถเปลี่ยนกลับไปสูสภาพเดิมได แตถาเปนการ
เปลี่ยนแปลงของยีนจะเปลี่ยนกลับไปเปนยีนเดิมได (back mutate) และยังสามารถรวมตัวกับยีนอื่นได

นอกจากนี้อาจแยกความแตกตางไดโดยใชเครื่องหมายโมเลกุล (molecular marker) ตาง ๆ เชน RFLP,

RAPD, AFLP, SSR และ DNA probe

McClintock (1938) เปนคนแรกที่ศึกษาถึงการเปลี่ยนแปลงลักษณะภายนอกอัน

เนื่องมาจากการขาดหายไปของชิ้นสวนตรงกลางโครโมโซมในขาวโพด โดยการฉายรังสีเอกซไปที่
ละอองเกสรซึ่งมีจํานวนโครโมโซม 1 ชุด และมียีนเดน Bm ที่ควบคุมลักษณะการมีเสนกลางใบและ
1
กาบใบสีขาว สวนยีนดอย bm ควบคุมลักษณะการมีเสนกลางใบและกาบใบสีน้ําตาล ยีน Bm อยูบน
1
1
แขนสั้นของโครโมโซมคูที่ 5 การขาดหายไปของชิ้นสวนโครโมโซมที่มียีนเดน Bm จะทําให
1
ขาวโพดมีเสนกลางใบเปนสีน้ําตาลเชนเดียวกับเมื่อมียีนดอย bm อยู เมื่อนําละอองเกสรที่มียีน Bm
1
1
และผานการฉายรังสีดังกลาวมาเคาะลงบนเสนไหมของตนขาวโพดที่มียีนดอย bm อยูในสภาพโฮโม
1
ไซกัส (bm bm ) ผลปรากฏวาภายหลังการผสมพันธุไดตนขาวโพดในชั่วลูก 2 ตนที่มีเสนกลางใบดาง
1
1
ขาวสลับน้ําตาล (Bm bm และ bm -) จากลูกทั้งหมด 446 ตนที่มีเสนกลางใบสีขาว (Bm bm ) และ
1
1
1
1
1
เมื่อนําตนขาวโพดทั้งสองนี้มาตรวจดูโครโมโซมพบวาโครโมโซมเสนที่ 5 มีการขาดหายไปของ
ชิ้นสวนโครโมโซม และยังพบโครโมโซมวงแหวนเล็ก ๆ อีกอันหนึ่ง (รูปที่ 10.4 A) เขาจึงสันนิษฐาน
วาโครโมโซมที่มีการขาดหายไปของชิ้นสวนกับโครโมโซมวงแหวนเปนผลเนื่องมาจากรังสีเอกซทํา

ใหเกิดรอยแตกหักบนโครโมโซม 2 แหง รอยแตกหักแหงแรกเกิดขึ้นที่ตรงเซนโตรเมียร รอยแตกหัก
อีกแหงหนึ่งเกิดขึ้นที่แขนสั้นของโครโมโซมคูที่ 5 หางจากเซนโตรเมียร 1/10 (ตนที่ 1) และ 1/7 (ตนที่

2) ของความยาวโครโมโซมทั้งเสน ซึ่งโครโมโซมวงแหวนก็คือ สวนที่แตกหักหลุดออกมาของ

โครโมโซมเสนที่ 5 ที่มียีน Bm ติดมาดวยนั้นเอง ในระยะพะคีทีนของการแบงเซลลแบบไมโอซิส
1
โครโมโซมวงแหวนจะมาจับคูกับโครโมโซมที่มีชิ้นสวนขาดหายไป (รูปที่ 10.4 B) นอกจากนี้ยังพบ

อีกวา โครโมโซมวงแหวนนี้ไดหายไปในเนื้อเยื่อเซลลรางกายบางสวน ทําใหเนื้อเยื่อสวนนั้นมีสี

น้ําตาล (bm -) สวนเนื้อเยื่อที่เซลลยังมีโครโมโซมวงแหวนอยูก็จะมีสีขาว (Bm bm ) จึงทําใหเสน
1
1
1
กลางใบใบมีลักษณะดางขาวสลับน้ําตาล ดังนั้นจึงสรุปไดวายีนเดน Bm นั้นอยูบนโครโมโซมวง
1
แหวน