Page 55 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

45

ความสําคัญของอาหารหยาบ ??

อาหารหยาบ ( Roughages ) เปนอาหารหลักของโคนมซึ่งเปนสัตวกระเพาะรวม มีเยื่อใยสูง มี

การยอยสวนใหญโดยจุลินทรียในกระเพาะหมัก ( rumen ) เมื่อโคกินอาหารหยาบ หรือ ขณะเคี้ยวเอื้อง

โคจะมีการหลั่งน้ําลายจํานวนมากซึ่งมีฤทธิ์เปนดางออน ๆ ( pH 7 – 8 ) ชวยปรับความเปนกรดเปนดาง
ในกระเพาะหมักใหเหมาะสม ( เปนกรดออน ๆ pH 5.8 – 6.5 ) ตอการยอยและสรางอาหารของจุลินทรีย

อาหารหยาบอาจแบงออกเปน 2 กลุมตามวัตถุประสงคของการปลูกไดแก พืชอาหารสัตว

สําหรับปลูกเปนอาหารโคโดยตรง ซึ่งกลุมนี้จะมีคุณภาพดีในแงของคุณคาทางอาหารสําหรับโคนม ไดแก

ตนขาวโพด หญาชนิดตาง ๆ ถั่วชนิดตาง ๆ เปนตน สวนอีกกลุมไดแก วัสดุเหลือใชการเกษตร

และ วัสดุเหลือใชจากโรงงาน ซึ่งกลุมนี้มักจะมีคุณภาพยังไมดีนัก จําเปนตองมีการปรุงแตง กอน เชน ฟาง
ขาว เปลือกและซังขาวโพดหวานจากโรงงาน ( อมน้ํามาก ) เปนตน

รูปแบบของฟารมโคนมแยกตามการผลิตและใชอาหารหยาบ

ฟารมโคนมของเกษตรกรสามารถแบงออกไดเปน 3 กลุมใหญตามรูปแบบของการผลิตและใช
อาหารหยาบดังนี้

1. ระบบที่มีการผลิตอาหารหยาบพอเพียง ( Conventional Feed System ) ไดแกฟารมโคนม

ที่มีเนื้อที่ปลูกพืชอาหารสัตวพอเพียงตอจํานวนโคนมในฝูงตลอดป โดยใชพืชสด หรือ พืชหมัก (
ขาวโพดหมัก ) เลี้ยงในฤดูฝน และสามารถสํารองในรูปของพืชหมัก และ หญาแหง สําหรับเลี้ยงโคในฤดู

แลง ซึ่งถาหากมีคณะทํางานที่ดีก็สามารถวางแผนการใชผลิตและใชอาหารหยาบที่มีคุณภาพไดแนนอน

สงผลใหผลผลิตน้ํานมคอนขางคงที่ตามศักยภาพทางพันธุกรรม ตัวอยางเชน ฟารมโชคชัย ซึ่งปจจุบัน
ฟารมลักษณะแบบนี้คอนขางหายาก เนื่องจากพื้นที่ดินมีราคาแพงไมเหมาะสมในเชิงธุรกิจสําหรับซื้อเพื่อ

ปลูกพืชอาหารสัตวสําหรับเลี้ยงโค

2. ระบบที่มีการผลิตอาหารหยาบบางสวน ( Partial Conventional Feed System ) ไดแก

ฟารมโคนมที่มีพื้นที่ผลิตพืชอาหารสัตวไมพอเพียงตอจํานวนโคนมในฟารม สวนใหญจะมีหญาสด
พอเพียงในฤดูฝน หรือ อาจไมพอเพียง สวนในฤดูแลงจําเปนตองใชวัสดุเหลือใชจากโรงงาน

อุตสาหกรรมเกษตร หรือ วัสดุเหลือใชจากการเกษตรซึ่งมีคุณภาพต่ําเชน ฟางขาว ทําใหโคนมอาจให

ผลผลิตต่ํากวาความสามารถทางพันธุกรรม ซึ่งฟารมโคนมสวนใหญในประเทศไทยอยูในกลุมนี้

ดังนั้นโครงการนาหญา ของกรมปศุสัตวจึงมีความเปนไปไดอยางสูงในการสงเสริมใหเกษตรกรเพาะปลูก
ผลิตพืชอาหารสัตวที่มีคุณภาพแกเกษตรกรผูเลี้ยงโคนม โดยเฉพาะในฤดูแลง

3. ระบบที่ไมมีการผลิตอาหารหยาบ ( Non Conventional Feed System ) ไดแกฟารมโคนม

ที่ไมมีพื้นที่ในการผลิตพืชอาหารสัตวเลย จําเปนตองใชวัสดุเหลือใชจากโรงงาน หรือ การเกษตร เพียง
อยางเดียว เชน ใชเปลือกขาวโพดฝกออน เปลือกและซังขาวโพดหวาน ฟางขาวเปนตน ซึ่งลักษณะ

ฟารมโคนมกลุมนี้มีจํานวนไมมาก สวนใหญจะเปนฟารมโคขุน ปญหาที่สําคัญคือตองมีการนําวัสดุ