Page 61 -
P. 61
โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
1) ควายงานต้องเดินยก เดินดี
2) ท่าทางแคล่วคล่อง เวลายืน
หัวยก เวลาเดินขาไม่เก
3) ควายที่จะเดินดี ใช้งานดี
เวลาเลี้ยงจะไม่ชอบอยู่หลังเพื่อน (อ๊อด,
2553)
4) ไม่เดินสับสิ่ว เวลาก้าวเดิน
รอยเท้าหลังไม่ย่ำลงตรงรอยเท้าหน้า (สับ
สิ่ว คือสับที่เดิม) ทำให้ได้ระยะไม่ไกลใน
เวลาที่เท่ากัน
ลักษณะควายทำงานที่ดี 5) ขายาว ก้าวยาว เดินตรง
เวลาเดินขาไม่เบียดหรือเสียดสีกัน
(สอดคล้องทุกภาค)
3.6 สี/ลักษณะขน/ลักษณะหนัง ลักษณะทั่วไปถ้าเลือกได้ก็จะเลือกเหมือนควายงาม โดยมีภูมิ
ปัญญาเพิ่มเติม คือ
1) บางแห่งเชื่อว่าสีเลา ใช้งานดี ไม่พยศ ซึ่งอาจเกี่ยวข้องกับการทนร้อน เพราะโดย
ลักษณะสีของหนังหรือขนที่จางกว่า ทำให้ดูดกลืนรังสีความร้อนได้น้อยกว่าสีดำเข้ม จึงทำให้ร้อนช้ากว่า
จึงไม่แสดงอาการดื้อพยศในการใช้งานให้เห็น แต่ ทองใบ และ สมบัติ (2553) กล่าวว่าควายสีดำจะ
แข็งแรงกว่าควายสีอื่นๆ
2) หนังหนา พุงปลากด ใช้งานไม่ดี (ลักษณะควายตัวสั้น)
3) ควายขนสั้น ใช้งานดีกว่าขนยาว ถ้าเป็นควายขนค่าง (ลิง ค่าง บ่าง ชะนี) คือ มีขนที่
ยาว เส้นขนอ่อน จะเป็นควายที่ไม่ทนแดด ร้อนง่ายไม่อดทน (กลุ่มภูมิปัญญาภาคอีสาน)
4) ขนเรียบ เส้นใหญ่พอดี
5) ควายที่ผิวหนังบางและอ่อนนุ่ม ส่อลักษณะว่านอนสอนง่าย (จรัญ, 2527)
3.7 จมูก ปราชญ์ชาวบ้านทุกภาคให้ข้อมูลภูมิปัญญา
ตรงกัน คือ ควายใช้งานดี ไม่ใช่ควายที่รูจมูกใหญ่ แต่ควายที่
ทำงานดี อดทน และไม่หอบง่าย คือ รูจมูกจะต้องไม่ใหญ่เกิน
ไป รูจมูกมีลักษณะแบน (เป: คือแบน,อีสาน) เหมือนรูแมลง
เงา(แมลงป่องยักษ์สีดำ จะทำรูอยู่ในดิน กินได้) ในขณะที่รูจมูก
กลมใหญ่(เหมือนรูบึ้ง:แมลงมุมยักษ์ มีสีดำ จะขุดรูอยู่ในดินเช่น
กัน คนอีสานชอบนำไข่ รวมทั้งตัวบึ้งมากินได้) จะไม่ทนแดด
และหอบเร็ว ซึ่งถ้าวิเคราะห์ตามข้อเท็จจริง รูแมลงเงา ที่มี
ลักษณะแบน ย่อมมีพื้นที่หน้าตัดที่มากกว่า จึงย่อมมีการแลก รูจมูกแบน
การคัดเลือกควายไทย ภูมิปัญญา 51 การคัดเลือกควายไทย
