Page 102 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

3-46

จํากัดและเพื่อลดตนทุนในการเตรียมพื้นที่เพาะปลูกเกษตรกรจึงเลือกใชไฟในการกําจัดเชื้อเพลิงเหลานี้ ทําให
เกิดหมอกควันจํานวนมากตามไปดวย

(4) ขอจํากัดดานกําลังเจาหนาที่และงบประมาณในการดูแลพื้นที่เสี่ยงตอการเกิดไฟปา
ดังตัวอยางการปองกันไฟปาในจังหวัดเชียงใหม ใน พ.ศ. 2553 จังหวัดเชียงใหมมีสถานีควบคุมไฟปาทั้งหมด
12 สถานี มีพื้นที่รับผิดชอบรวม 3,468,135 ไร คิดเปนเพียงรอยละ 34 ของพื้นที่ปาไมทั้งจังหวัด จึงมีพื้นที่
ปาไมอีกจํานวนมากที่ไมสามารถดูแลควบคุมไฟปาได เมื่อพิจารณาจํานวนเจาหนาที่รวมทุกสถานี

ประกอบดวย ขาราชการ 13 คน ลูกจางประจํา 21 คน พนักงานราชการ 65 คน และพนักงานจางเหมา 467
คน เมื่อนําเฉพาะพื้นที่รับผิดชอบทั้งหมดมาคํานวณกับกําลังเจาหนาที่ พบวาเจาหนาที่ 1 คนตองดูแลพื้นที่
6,127 ไร (ศุทธินี ดนตรี และคณะ, 2554) นอกจากนี้จํานวนพนักงานจางเหมายังมีเปลี่ยนแปลงไมแนนอน
ขึ้นกับงบประมาณที่ไดรับในแตละป และไมไดทํางานตอเนื่อง จึงทําใหการควบคุมและปองกันไฟปาไม

สามารถทําไดอยางทั่วถึง
(5) แนวทางแกไขปญหาแบบทิศทางเดียวจากบนลงลาง การกําหนดมาตรการจาก
หนวยงานราชการที่เกี่ยวของยังเปนวิธีการคลายกันทุกป ในรูปแบบของมาตรการเชิงรับ อาทิ การออก
ประกาศควบคุมการเผาไหมการรณรงค ระดับกรม หรือจากจังหวัด ใหทองถิ่นนําไปปฏิบัติโดยเฉพาะอยางยิ่ง

ในพ.ศ. 2556 มีตัวอยางที่สําคัญของมาตรการออกคําสั่งจากบนลงลาง คือ มติคณะรัฐมนตรี วันที่ 21 มกราคม
2556 กําหนดมาตรการที่ใชในการปองกันไฟปาและหมอกควันในป 2556 โดยเปลี่ยนจาก “ควบคุมการเผา”
เปน “ไมมีการเผา” ใชระบบ Single Command โดยมีคณะกรรมการบริหารจัดการน้ําและอุทกภัยแหงชาติ

(กทอ.) เปนผูรับผิดชอบและใชระบบ Area Approach โดยมีผูวาราชการจังหวัดเปนผูรับผิดชอบในสวนหนา
(Forward Command) ครอบคลุม 9 จังหวัด ภาคเหนือ ใชระยะเวลา 100 วัน (21 มกราคม - 30 เมษายน
2556) มาตรการเชนนี้ใหประสิทธิผลนอยมาก เพราะขาดการนําขอมูลพื้นฐานดานสาเหตุ เวลา และ
แหลงกําเนิดหมอกควันมาพิจารณา เปนการสั่งการแบบกะทันหัน ไมมีการเตรียมการลวงหนาทั้งกําลังคน
งบประมาณ การสื่อสารสรางความเขาใจในวิธีการปฏิบัติงานที่ชัดเจนกับเจาหนาที่ คนในทองถิ่น และ

บุคคลภายนอก นอกจากนี้ยังขาดการเสนอทางเลือกหรือทางออกใหกับคนในทองถิ่นที่มีสภาพกายภาพ
เศรษฐกิจ และสังคมที่แตกตางกัน โดยใหผูที่เกี่ยวของทั้งมีสวนรวมในการตัดสินใจ เพราะยังมีคนจํานวนไม
นอยที่จําเปนตองใชไฟในการดํารงชีพ

สําหรับการลดผลกระทบจากหมอกควันขามแดนจากประเทศเพื่อนบาน เปนเพียงแนวทาง
ที่ยังไมสามารถปฏิบัติไดอยางเปนรูปธรรม เพราะยังขาดความชัดเจนในวิธีปฏิบัติ ยังมีลักษณะตางคนตางทํา
โดยจังหวัดที่มีพื้นที่ติดกับประเทศเพื่อนบาน เปนเพียงแนวทางที่ยังไมสามารถปฏิบัติไดอยางเปนรูปธรรม
เพราะยังขาดความชัดเจนในวิธีปฏิบัติ ยังมีลักษณะตางคนตางทํา โดยจังหวัดที่มีพื้นที่ติดกับประเทศเพื่อน

บานตางแยกกันไปเจรจาและทําไดเพียงของความรวมมือเทานั้น ควรนําความตกลงอาเซียนวาดวยมลพิษจาก
หมอกควันขามแดน (ASEAN Agreement on Transboundary Haze Pollution) ใน พ.ศ. 2545 มาเปน
แนวทางกรอบในการทํางานอยางตอเนื่องเพื่อแกไขปญหารวมกัน

2. ขอเสนอแนะเชิงนโยบายตอแนวทางการแกไขปญหาการเผาไหมและหมอกควัน

ขอเสนอแนะสําหรับการแกไขปญหาหมอกควันที่เกิดจากการเผาไหมในเขตปาไมและพื้นที่
เกษตรกรรมบนพื้นที่สูง ที่เปนสาเหตุหลักของการเกิดหมอกควัน ควรมีแนวทาง 9 ประการดังตอไปนี้
1) การแกไขปญหาควรเปนแบบองครวมและกระจายอํานาจ โดยมีการบูรณาการความ

รวมมือจากทุกฝายควรเปลี่ยนวิธีการแกไขปญหาในแบบการสั่งการจากสวนกลางในแนวดิ่ง มาเปนการ
ทํางานประสานกันในแนวราบมากขึ้น โดยใหองคกรปกครองสวนทองถิ่นและชุมชนในทองถิ่นมีบทบาทสําคัญ