Page 30 -

โครงการรวบรวมและจัดทําเอกสารวารสารอิเล็กทรอนิกส์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์

โดยจุลินทรีย์ที่น�ามาใช้เป็นปุ๋ยชีวภาพนั้นมีหลาย
ชนิดทั้งแบคทีเรีย รา สาหร่าย และแอคติโนไมซีต (ภาพที่ 2)

ขั้นตอนการผลิตปุ๋ยชีวภาพ (ภาพที่ 3) จะต้องมีการคัดเลือก
จุลินทรีย์ที่มีประสิทธิภาพในการใช้ประโยชน์ด้านการเกษตร
โดยเฉพาะในเรื่องของการให้ธาตุอาหารพืชเซลล์จุลินทรีย์
ต้องมีขนาดใหญ่ เจริญเติบโตได้ดีและรวดเร็ว สามารถเกิด

กิจกรรมหรือกระบวนการที่เป็นประโยชน์ การจัดจ�าแนก
ชนิดของจุลินทรีย์ก็ส�าคัญเพราะนอกจากเราจะทราบชนิด
ของจุลินทรีย์นั้นแล้ว ยังพิจารณาได้ว่าเป็นจุลินทรีย์ก่อโรค
ในคน สัตว์และพืชหรือไม่หากเป็นจุลินทรีย์ที่ไม่ดีก็ไม่ควรน�า ภาพที่ 3 ขั้นตอนการผลิตปุ๋ยชีวภาพ

มาใช้เป็นปุ๋ยชีวภาพ จากนั้นจะต้องน�ามาขยายเชื้อและเพิ่ม
จ�านวนให้มีปริมาณมากขึ้นโดยการเลี้ยงเชื้อในห้องปฏิบัติ ปุ๋ยชีวภาพในประเทศไทยตามพระราชบัญญัติปุ๋ย
การ หากท�าเป็นการค้าควรเลี้ยงในถังหมักขนาดใหญ่เพื่อให้ (ฉบับที่ 2) 2550 ระบุไว้ว่าผู้ที่ได้รับใบอนุญาติผลิตปุ๋ยชีวภาพ
ได้จุลินทรีย์จ�านวนมากในกรณีที่ใช้เป็นหัวเชื้อเหลวก็สามารถ เพื่อการค้าจะต้องจัดให้มีฉลากภาษาไทยที่ถูกต้องและแสดง

น�าไปบรรจุขวดใช้ต่อไป ถ้าจะน�ามาผลิตเป็นผงเชื้อต้องน�าหัว ข้อความดังต่อไปนี้ เช่นชื่อทางการค้า เครื่องหมายการค้า
เชื้อที่ขยายแล้วผสมกับวัสดุรองรับ ซึ่งควรมีสมบัติอุ้มน�้าได้ ปริมาณจุลินทรีย์รับรองวิธีการเก็บรักษาน�้าหนักสุทธิหรือขนาด
ดี มีรูพรุน มีพีเอชเป็นกลาง ไม่เป็นพิษต่อจุลินทรีย์ เป็นต้น บรรจุของปุ๋ยชีวภาพตามระบบเมตริกวัสดุรองรับของปุ๋ยชีวภาพ
การบรรจุซองและเก็บรักษาควรบรรจุใส่ถุงที่สะอาด ผ่านการ ชื่อผู้ผลิต และที่ตั้งส�านักงานและสถานที่ผลิตปุ๋ยชีวภาพเพื่อการ

ฆ่าเชื้อหรือผ่านความร้อนแล้ว เก็บรักษาในที่ร่มไม่ให้โดนแสง ค้าวันที่ผลิตและวันสิ้นอายุของปุ๋ยชีวภาพ เป็นต้น ปริมาณของ
แดงเพราะจุลินทรีย์อาจตายได้ เราสามารถตรวจสอบคุณภาพ จุลินทรีย์ในปุ๋ยชีวภาพทั่วไปอยู่ในช่วง 106-108เซลล์ต่อกรัม
ของผงเชื้อที่ผลิตได้เมื่อเก็บรักษาเป็นระยะเวลา 6 เดือน ถึง ของผงเชื้อ หรือเซลล์ต่อมิลลิลิตร ซึ่งจ�านวนเซลล์มีหน่วยนับเป็น
1 ปี โดยการตรวจสอบจ�านวนจุลินทรีย์ และประสิทธิภาพ colony forming unit (CFU) และก�าหนดเกณฑ์คลาดเคลื่อน

ของจุลินทรีย์ชนิดนั้น ๆ วิธีใช้ปุ๋ยชีวภาพจะใช้ในรูปของ ขั้นต�่าร้อยละ 10 ของปริมาณจุลินทรีย์รับรอง
หัวเชื้อหรือผงเชื้อโดยตรง ใช้รองก้นหลุม โรยตามร่องปลูก
หรือโคนต้น ถ้าอยู่ในรูปหัวเชื้อเหลวก็สามารถใช้ฉีดพ่นได้
จากที่กล่าวมาข้างต้นจะเห็นความแตกต่างของ
ปุ๋ยน�้าหมักชีวภาพและปุ๋ยชีวภาพได้ชัดเจน ปุ๋ยน�้าหมัก

ชีวภาพเป็นของเหลวเกิดจากกระบวนการย่อยสลาย
วัสดุอินทรีย์ชนิดต่างๆ ซึ่งหาได้จากชุมชน หรือท้องถิ่น
นั้น มีจ�านวนมาก หาง่าย ราคาไม่แพงหรือไม่เสียค่า
ใช้จ่าย ท�าให้เกษตรกรสามารถผลิตใช้เองได้ ให้ธาตุ
อาหาร กรดอินทรีย์ กรดอะมิโน ฮอร์โมน วิตามิน และ

อื่น ๆ ในขณะที่ปุ๋ยชีวภาพคือจุลินทรีย์ที่มีชีวิตสามารถ
สร้าง ปลดปล่อย หรือท�าให้ธาตุอาหารอยู่ในรูปที่เป็น
ประโยชน์ ซึ่งจุลินทรีย์ที่ใส่ลงดินในรูปผงเชื้อหรือหัว

เชื้อเหลวสามารถท�างานได้ในดิน จุลินทรีย์สามารถแปร
สภาพธาตุไนโตรเจน ฟอสฟอรัส โพแทสเซียม และจุล
ธาตุบางชนิดให้อยู่ในรูปที่เป็นประโยชน์ต่อพืช ส่งเสริม

ภาพที่ 2 ปุ๋ยชีวภาพชนิดต่างๆ (ก.) แบคทีเรียย่อยสลายเซลลูโลส การเจริญเติบโตและเพิ่มผลผลิตพืชได้ นอกจากความ
(ข.) แบคทีเรียตรึงไนโตรเจน (ค.) ราละลายฟอสเฟต และ หมายของปุ๋ยน�้าหมักชีวภาพและปุ๋ยชีวภาพจะแตกต่าง
(ง.) ราไมคอร์ไรซา (ดัดแปลงจาก Nopparatet al., 2007) กันแล้ว วิธีการผลิต การน�าไปใช้ รวมถึงเกณฑ์มาตรฐาน

ที่ก�าหนดส�าหรับปุ๋ยทั้งสองชนิดยังแตกต่างกันอีกด้วย
Service Info c 0 0 6
30 เกษตรอภิรมย์ มกราคม-เมษายน 2562