Page 33 -

โครงการรวบรวมและจัดทําวารสารอิเล็กทรอนิกส์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์

วารสารสังคมศาสตร์และมนุษยศาสตร์ ปีที่ 41 ฉบับที่ 2 27

จัดการ การบำรุงรักษา และการใช้ประโยชน์จากทรัพยากรธรรมชาติ และสิ่งแวดล้อมที่อยู่ในพื้นที่ด้วย
ในส่วนของกฎหมายระดับพระราชบัญญัติ การบริหารจัดการป่าปรากฎในพระราชบัญญัติที่
เกี่ยวข้องอย่างน้อย 5 ฉบับ ได้แก่ 1) พระราชบัญญัติป่าไม้ พ.ศ. 2484 2) พระราชบัญญัติอุทยาน
แห่งชาติ พ.ศ. 2504 3) พระราชบัญญัติอุทยานแห่งชาติ พ.ศ. 2504 4) พระราชบัญญัติป่าสงวนแห่งชาติ
พ.ศ. 2507 และ 5) พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า พ.ศ. 2535 ความมุ่งหมายของพระราช

บัญญัติแต่ละฉบับนั้นแตกต่างกัน อย่างไรก็ดี สิ่งที่ปรากฏร่วมกันในกฎหมายทุกฉบับก็คือ พระราช
บัญญัติทั้งหลายมีลักษณะเป็นการบังคับใช้แบบรัฐรวมศูนย์ กล่าวคือ มุ่งเน้นการให้อำนาจต่อเจ้าหน้าของ
รัฐในการดูแล คุ้มครอง และลงโทษผู้ฝ่าฝืนกติกา

ส่วนที่ 2 การบังคับใช้กฎหมาย
งานวิจัยนี้ ขอยกตัวอย่างกรณีปัญหาการบังคับใช้กฎหมายที่ขัดกับหลักการการมีส่วนร่วมของ
ประชาชนในการบริหารจัดการป่า ใน 2 กรณี ดังนี้
2
1) กรณีปัญหาร่างพระราชบัญญัติป่าชุมชน พบว่า แม้รัฐธรรมนูญได้รับรองหลักการมีส่วนร่วม
ของชุมชนในกระบวนการออกระเบียบกติกาเพื่อการจัดการทรัพยากรท้องถิ่น แต่กระบวนการนิติบัญญัติยังคงไม่

สอดคล้องกับหลักการดังกล่าว โดยจะเห็นได้ว่าร่างกฎหมายที่เกิดขึ้นจากกระบวนการมีส่วนร่วมของชุมชนนั้น
เมื่อเข้าสู่กระบวนการนิติบัญญัติแล้ว กฎหมายที่เกี่ยวข้องกับการมีส่วนร่วมของประชาชนในการจัดการ
ทรัพยากรธรรมชาติตกไป จากร่างกฎหมายฉบับประชาชนกลายเป็นร่างกฎหมายฉบับ สนช. ซึ่งเป็นฉบับที่ได้รับการ

วิพากษ์ว่าขัดต่อสิทธิของชุมชนที่ถูกรับรองในรัฐธรรมนูญ กรณีดังกล่าวนี้ในเวลาต่อมาศาลรัฐธรรมนูญได้วินิจฉัยว่า
กระบวนการตรากฎหมายไม่ถูกต้องจึงตกไปทั้งฉบับ
2) กรณีคำพิพากษาของศาล พบว่า แม้รัฐธรรมนูญจะได้รับรองหลักการมีส่วนร่วมของชุมชน
ในการจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมไว้ แต่ในการบังคับใช้กฎหมายก็ยังคงปรากฏปัญหาว่า
ชุมชนไม่สามารถเข้ามามีส่วนร่วมในการบริหารจัดการทรัพยากรและสิ่งแวดล้อมได้อย่างมีประสิทธิภาพ

เช่น กรณีคำวินิจฉัยศาลรัฐธรรมนูญ คำวินิจฉัยที่ 33/2554 เรื่องคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติขอ
ให้ศาลรัฐธรรมนูญพิจารณาวินิจฉัยความชอบด้วยรัฐธรรมนูญของพระราชบัญญัติอุทยานแห่งชาติ พ.ศ.
3
2504 มาตรา 6 เป็นต้น
สรุปได้ว่า ทั้งสารบัญญัติ และวีธีสบัญญัติ ในกฎหมายของไทย ไม่สอดคล้องกับหลักการการ
มีส่วนร่วมของประชาชนในการบริหารจัดการป่าที่ถูกรับรองไว้ในรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย
พุทธศักราช 2550 หมวด 3 สิทธิและเสรีภาพของชนชาวไทย ส่วนที่ 12 สิทธิชุมชน มาตรา 66 และ
มาตรา 67 ซึ่งได้วางหลักรับรองสิทธิของชุมชนในการเข้ามามีส่วนร่วมในการจัดการ การบำรุงรักษา และ
การใช้ประโยชน์จากทรัพยากรธรรมชาติ สิ่งแวดล้อมรวมทั้งความหลากหลายทางชีวภาพอย่างสมดุลและ

2 (ดูเพิ่ม) สำนักกฎหมาย สำนักงานเลขาธิการวุฒิสภา. เอกสารประกอบการพิจารณาร่างพระราชบัญญัติป่าชุมชน พ.ศ....
(พลเอกสุรินทร์ พิกุลทอง สมาชิกสภานิติบัญญัติแห่งชาติ และคณะ เป็นผู้เสนอ) บรรจุระเบียบวาระการประชุมสภานิติบัญญัติ
แห่งชาติในคราวประชุมสภานิติบัญญัติแห่งชาติ ครั้งที่ 7/2550 วันพุธที่ 7 กุมภาพันธ์ 2550. กรุงเทพมหานคร:
สภานิติบัญญัติแห่งชาติ, 2550.
3
(ดูเพิ่ม) ศาลรัฐธรรมนูญ. คำวินิจฉัยศาลรัฐธรรมนูญ. คำวินิจฉัยที่ 33/2554 (วันที่ 23 พฤศจิกายน 2554).