Page 110 -
P. 110
โครงการรวบรวมและจัดทําเอกสารวารสารอิเล็กทรอนิกส์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์
วารสารมนุษยศาสตร์ปีที่ 24 ฉบับที่ 2 (กรกฎาคม-ธันวาคม 2560) 91
ละครร าเรื่องอิเหนาดังกล่าว พบว่าเล่นทั้งเรื่องอิเหนาเล็กและเรื่องอิเหนาใหญ่
หรือเรื่องดาหลัง และใช้ผู้แสดงเป็นผู้หญิงล้วน ดังตัวอย่างหลักฐานการแสดงใน
บางโอกาส ดังนี้
ตัวอย่างการแสดงเรื่องอิเหนาใหญ่หรือเรื่องดาหลัง พบในพระราชหัตถเลขา
ฉบับลงวันที่ 16 มกราคม ร.ศ.127 (พ.ศ.2451) ที่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้า
เจ้าอยู่หัวพระราชทานพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์ มีพระบรม
ราชโองการให้จัดละครร าเรื่องอิเหนาใหญ่ตอนฆ่านางบุษบาชาวไร่มาถวายให้
ทอดพระเนตรในงานเลี้ยงของพระราชชายา เจ้าดารารัศมี ดังมีข้อความตอนหนึ่งว่า
นางดาราเขาจะไปเชียงใหม่ อยากจะมีการเลี้ยงพวกพ้อง
อยากจะดูลครไม่ให้มีผู้ชายปน เพราะเหตุว่าถ้าหากดูลครมีผู้ชาย
ด้วยต้องไปนั่งอยู่ท้ายพลับพลา แลไม่เห็นถนัด เรื่องที่จะดูนั้นว่า
เจ้าอินทรวโรรสมาเล่าว่าเล่นอิเหนาใหญ่ฆ่าบุษบาชาวไร่ดี จึงจะ
ขอให้เล่นตอนนั้น
(ส าเนาพระราชหัตถ์เลขาพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
มีพระราชทานกรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์ กับโคลงกลอนพระโอวาท
และพระพรซึ่งพระชนกทรงอ านวยแก่พระนางเธอลักษมีลาวัณ,
2474, น. 3)
ส่วนตัวอย่างหลักฐานการแสดงเรื่องอิเหนา พบในพระราชหัตถเลขาฉบับ
ลงวันที่ 29 มกราคม ร.ศ.127 (พ.ศ.2451) ที่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
พระราชทานพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์ มีพระบรมราชโองการ
ให้จัดละครร าเรื่องอิเหนาเข้ามาถวายทอดพระเนตรแทนเรื่องพงศาวดาร เพราะเป็น
เรื่องที่คนดูส่วนใหญ่ซึ่งเป็น “ฝ่ายใน” ชื่นชอบและเข้าใจดีมากกว่าเรื่องพงศาวดาร ดัง
ความตอนหนึ่งว่า
...จะงดเล่นพงษาวดารไว้เล่นอิเหนาเสียวันหนึ่งก็ได้ พงษาวดาร
เล่นที่โรงเมื่อใดฉันจึงจะไปดู เพราะพงษาวดารผู้หญิงคงจะไม่ใคร่
มีใครรู้เรื่อง จะดูก็แต่ว่าแปลกๆ เท่านั้น การเล่นครั้งนี้มันเปนเล่น
