Page 82 -
P. 82
โครงการรวบรวมและจัดทําเอกสารวารสารอิเล็กทรอนิกส์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์
วารสารมนุษยศาสตร์ ปีที่ 21 ฉบับที่ 1 (มกราคม- มิถุนายน 2557) 71
ตรอมใจตาย นอกจากนี้ ยังมีนิทานที่เน้นย ้าว่าผลร้ายของอกุศลกรรมไม่ได้เกิดขึ้น
แก่ตัวผู้ปฏิบัติเท่านั้น แต่ยังเกิดขึ้นแก่บุคคลรอบข้างด้วย เช่น ในนกกระจาบ
กลอนสวด พระโพธิสัตว์เล่านิทานซ้อนเรื่อง “ลูกสาวนายโจร” กล่าวถึงลูกสาวนาย
โจรเป็นชู้กับชายหนุ่ม เมื่อความจริงเปิดเผย นายโจรจึงฆ่าตัวตายเพราะเสียใจ
ลูกสาวนายโจรและชายหนุ่มนั้นก็ฆ่าตัวตายตามกันไปตามล าดับ นิทานเรื่องนี้จึง
แฝงค าสอนให้เห็นว่าการประพฤติผิดศีลธรรมส่งผลร้ายกระทบต่อทั้งตนเองและ
ผู้อื่น
1.4 หลักธรรมเรื่องการบ าเพ็ญจิต
หลักธรรมข้อนี้ต่างจากหลักธรรมเรื่องอื่นๆ เพราะเป็นหลักธรรม
ขั้นสูงที่เน้นการขัดเกลาจิตใจเพื่อหลุดพ้นจากกิเลสโดยตรง ปรากฏในเรื่องธนัญชัย
ั
บัณฑิตชาดก ซึ่งพระโพธิสัตว์แสดงปญญาแก้ปริศนาของพระอินทร์ หลักธรรม
เรื่องนี้มุ่งน าเสนอว่า การบ าเพ็ญจิตในพระพุทธศาสนามีลักษณะเป็นล าดับขั้นและ
เน้นความไม่มีตัวตนเป็นส าคัญ
เรื่องการบ าเพ็ญจิตที่เป็นล าดับขั้นมุ่งน าเสนอว่า การบ าเพ็ญจิต
เริ่มต้นจากการขัดเกลาสภาวะจิตอย่างหยาบไปเป็นสภาวะที่ละเอียดขึ้น จนกระทั่ง
ละกิเลสทั้งหมดได้ หลักธรรมนี้เน้นให้เห็นว่าการบ าเพ็ญจิตในพระพุทธศาสนาเป็น
สิ่งที่มีระบบระเบียบ ช่วยให้ผู้ปฏิบัติธรรมรู้แนวทางและเกิดก าลังใจในการบ าเพ็ญ
จิต ตัวอย่างเช่นนิทานซ้อนเรื่อง “บุรุษฟอกผ้า” กล่าวถึงนายช่างฟอกผ้าที่ฟอกผ้า
หลายครั้ง จนผ้าขาวขึ้นเป็นล าดับ ค าอธิบายหลังเล่านิทานจบได้เปรียบเทียบให้
เห็นว่า การฟอกผ้าแต่ละครั้งแสดงสภาวะจิตของผู้บ าเพ็ญเพียรมีการพัฒนาไป
เป็นล าดับขั้น จากจิตของมนุษย์ปุถุชนไปจนกระทั่งเป็นพระอรหันต์
ส่วนเรื่องความไม่มีตัวตนมุ่งน าเสนอว่า กายของมนุษย์นั้นเป็น
อนัตตา คือ ไม่มีตัวตน ประกอบจากขันธ์ 5 ได้แก่ รูป เวทนา สัญญา สังขาร
วิญญาณ ดังนั้นผู้บ าเพ็ญจิตจึงไม่ควรยึดมั่นถือมั่น ตัวอย่างนิทานซ้อนมีเรื่อง
“บุรุษกับนางยักษ์” ชายผู้หนึ่งหลงสังวาสกับนางยักษ์จ าแลงโดยเข้าใจว่าเป็น
มนุษย์ธรรมดา เมื่อทราบความจริงจึงได้หนีไปจากนางยักษ์นั้น ค าอธิบายนิทานได้
