Page 78 -
P. 78
โครงการรวบรวมและจัดทําเอกสารวารสารอิเล็กทรอนิกส์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์
วารสารมนุษยศาสตร์ ปีที่ 21 ฉบับที่ 1 (มกราคม- มิถุนายน 2557) 67
จากตารางข้างต้น จะเห็นได้ว่ามีความเชื่อมโยงกันระหว่างแนวคิดของ
นิทานหลักกับนิทานซ้อน นิทานซ้อนในวรรณคดีชาดกบางเรื่องจะช่วยเสริมให้
แนวคิดของนิทานหลักชัดเจนขึ้น เช่น ทุกัมมานิกชาดกมุ่งเสนอแนวคิดเรื่องโทษ
ของการคบคนพาล แนวคิดในนิทานซ้อนได้ช่วยจ าเพาะเจาะจงว่าคนพาลที่
ต้องการเน้นคือ ผู้ปกครองที่ขาดความรอบคอบ ส่วนวรรณคดีชาดกบางเรื่องตั้ง
แนวคิดไว้กว้างๆ เพื่อเปิดโอกาสให้น าเสนอแนวคิดรองได้หลายชุด เช่น ธนัญชัย
ั
บัณฑิตชาดกมุ่งแสดงปญญาบารมีของพระโพธิสัตว์ในการสั่งสอน นิทานซ้อนที่
เล่าจึงสามารถน าเสนอแนวคิดได้หลายชุด เป็นการช่วยเน้นย ้าว่าพระโพธิสัตว์ทรง
รู้ค าสอนมากไปด้วย ทั้งนี้สามารถประมวลแนวคิดที่น าเสนอผ่านการซ้อนนิทาน
ทั้งหมดจ าแนกได้เป็น 2 กลุ่มคือ ค าสอนที่เป็นหลักธรรมทางพระพุทธศาสนา และ
ั
ค าสอนที่แสดงปญญาบารมีของพระโพธิสัตว์ มีรายละเอียดดังนี้
1. ค าสอนที่เป็นหลักธรรมทางพระพุทธศาสนา
หลักธรรมที่น าเสนอในวรรณคดีชาดกกลุ่มนี้ส่วนใหญ่เป็นหลักธรรม
ขั้นพื้นฐานที่มุ่งประโยชน์ในชีวิตประจ าวัน ปรากฏอยู่ทั่วไปในพระสูตรและชาดก
เรื่องต่างๆ รวมถึงวรรณคดีค าสอนอื่นๆ ของไทยด้วย จ าแนกได้เป็น 4 เรื่องคือ
ั
หลักธรรมเรื่องปญญา หลักธรรมเรื่องการคบคน หลักธรรมเรื่องกรรมวิบาก และ
หลักธรรมเรื่องการบ าเพ็ญจิต มีรายละเอียดดังนี้
1.1 หลักธรรมเรื่องปัญญา
ั
ั
ั
หลักธรรมเรื่องปญญาที่ปรากฏมุ่งน าเสนอว่าปญญาเป็นปจจัย
ั
ส าคัญที่ช่วยให้มนุษย์เอาชนะอุปสรรคต่างๆ ได้ โดยให้ความส าคัญแก่ปญญาที่
เป็นวิชาความรู้ทางโลก ใช้สร้างประโยชน์แก่ตนเองและผู้อื่น หลักธรรมเรื่องนี้เป็น
ค าสอนที่ปรากฏมากที่สุด ปรากฏในเรื่อง สรรพสิทธิชาดก สุรัพภชาดก ศรีวิชัย
ชาดก ธนัญชัยชาดก ลิลิตศรีวิชัยชาดก นกกระจาบกลอนสวด และสรรพสิทธิ์
ค าฉันท์
ั
ตัวอย่างการแสดงหลักธรรมเรื่องปญญามีในลิลิตศรีวิชัยชาดก
ั
ั
มีนิทานซ้อนเรื่อง “สตรีมีปญญา” กล่าวถึงสตรีนางหนึ่งใช้ปญญาหลีกเลี่ยง
