Page 79 -
P. 79
โครงการรวบรวมและจัดทําเอกสารวารสารอิเล็กทรอนิกส์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์
68 Humanities Journal Vol.21, No.1 (January-June 2014)
อันตรายจากยักษ์ โจร และนักเลงผู้หญิงระหว่างเดินทางผู้เดียว หรือในสุรัพภชาดก
ั
ั
มีนิทานเรื่อง “นางสนมมีปญญา” กล่าวถึงนางสนมมีปญญาเล่านิทานเกลี้ยกล่อม
พระราชาผู้ดุร้ายไม่ให้สั่งประหารตนได้ส าเร็จ
ั
แนวคิดเรื่องปญญาในวรรณคดีชาดกเหล่านี้มีจุดร่วมกันว่า การ
ั
ใช้ปญญาจะช่วยให้รอดพ้นจากอันตรายและได้รับประโยชน์ต่างๆ ทั้งทรัพย์สินเงิน
ั
ทองและเกียรติยศชื่อเสียง แต่ก็เน้นย ้าด้วยว่าต้องเป็นการใช้ปญญาด้วยความ
ั
สุจริต หากเป็นการใช้ปญญาเพื่อฉ้อฉลหรือคุกคามผู้อื่น ย่อมเกิดผลร้ายแก่ตน ดัง
ในศรีวิชัยชาดก มีนิทานซ้อนเรื่อง “สุนัขจิ้งจอกมีมนต์” กล่าวถึงสุนัขจิ้งจอก
ทระนงว่าตนได้มนต์จากฤๅษี จึงน าบรรดาสัตว์ทั้งหลายไปรบกับมนุษย์ สุดท้าย
ั
พ่ายแพ้ถึงแก่ความตายทั้งหมด การใช้ปญญาจึงต้องมีสติก ากับไม่ให้ใช้ไปในทาง
ที่ผิดด้วย
1.2 หลักธรรมเรื่องการคบคน
การเลือกคบคนทั้งในฐานะมิตรสหาย คู่ครอง เจ้านาย หรือ
บริวารเป็นสิ่งที่ต้องพิจารณาให้รอบคอบ ด้วยเหตุว่าบุคคลเหล่านี้มีส่วนชักน าไป
ในทางที่ดีหรือร้ายก็ได้ หลักธรรมนี้น าเสนอทั้งเรื่องโทษของการคบคนพาลและคุณ
ของการคบบัณฑิต ปรากฏเป็นแนวคิดหลักในเรื่องทุกัมมานิกชาดก และปทุม
ชาดกว่าด้วยกลแห่งสตรี และเป็นแนวคิดรองในเรื่องสุรัพภชาดก ธนัญชัย
บัณฑิตชาดก และศรีวิชัยชาดก
เรื่องโทษของการคบคนพาลเน้นย ้าว่าการคบคนพาลมีแต่ท าให้
เกิดภัยขึ้นแก่ตนเอง ตัวละครคนพาลที่ปรากฏจ าแนกได้เป็น 2 กลุ่มคือ คนพาลที่
ไม่รอบคอบและหญิงร้าย
คนพาลที่ไม่รอบคอบมีทั้งที่เป็นเจ้านายและบริวาร คนกลุ่มนี้มัก
ท าการสิ่งใดไม่ไตร่ตรองให้ถี่ถ้วน หากเป็นบริวารก็อาจท าให้การงานเสียหาย ดัง
ในเรื่องทุกัมมานิกชาดก ซึ่งแสดงโทษของการรับใช้คนพาล พระโพธิสัตว์ถูก
พระราชาผู้ขาดความรอบคอบสั่งลงโทษ แต่มีผู้เล่านิทานเกลี้ยกล่อมพระราชา
พระโพธิสัตว์จึงรอดชีวิต นิทานซ้อนที่เล่านั้นช่วยแสดงโทษของการรับใช้เจ้านายที่
