Page 9 -
P. 9
โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
บทสรุปส าหรับผู้บริหาร
ปัญหาส าคัญของการผลิตข๎าวหอมมะลิไทยในปัจจุบันมี 2 ประเด็นหลัก ปัญหาประการแรกคือผลผลิตข๎าว
หอมมะลิออกสูํตลาดในชํวงเดียวกันสํงผลให๎ราคาข๎าวหอมมะลิตกต่ าในชํวงฤดูเก็บเกี่ยว เกษตรกรจึงมีรายได๎น๎อยลง
จากผลด๎านราคา แม๎วํารัฐบาลจะมีนโยบายให๎สินเชื่อเพื่อชะลอการขายข๎าวเปลือกนาปี (จ าน ายุ๎งฉาง) แตํผลผลิตข๎าวที่
เข๎าสูํโครงการฯ ยังไมํได๎ตามเป้าหมายที่ก าหนดและยังมีสัดสํวนน๎อยเมื่อเทียบกับปริมาณข๎าวที่ออกสูํตลาด ปัญหา
ประการที่สองเป็นประเด็นด๎านคุณภาพ ซึ่งในชํวงหลายปีที่ผํานมาราคาข๎าวหอมมะลิของไทยลดต่ าลงและอยูํในระดับ
ที่สูงกวําข๎าวหอมจากประเทศอื่นไมํมากนัก แสดงให๎เห็นวําคําความจ าเพาะของคุณภาพข๎าวหอมมะลิที่ตลาดเคยให๎
กับข๎าวหอมมะลิเริ่มหมดไป สาเหตุส าคัญนําจะมาจากปัจจัยด๎านคุณภาพที่ลดลง อยํางไรก็ตามที่ผํานมายังไมํปรากฏ
งานวิจัยที่เกี่ยวข๎องกับรูปแบบและกระบวนการจัดเก็บข๎าวหอมมะลิ ปัจจัยที่มีอิทธิพลตํอการตัดสินใจจัดเก็บข๎าว
หอมมะลิและการเข๎ารํวมโครงการจ าน ายุ๎งฉาง ต๎นทุนสํวนเพิ่มของการจัดเก็บข๎าวหอมมะลิแตํละวิธี ซึ่งจะเป็นข๎อมูล
ส าคัญในการสร๎างเครื่องมือเชิงนโยบายในการจัดการอุปทานข๎าวหอมมะลิโดยเฉพาะในฤดูเก็บเกี่ยว นอกจากนั้น
ผลการวิจัยในประเด็นรูปแบบการจัดเก็บข๎าวหอมมะลิและความสัมพันธ์ของการจัดการยุ๎งฉางตํอคุณภาพข๎าวหอม
มะลิของเกษตรกรก็ยังไมํปรากฏผลการวิจัยเชิงประจักษ์ ดังนั้นการศึกษาครั้งนี้มีวัตถุประสงค์ 3 ข๎อ ได๎แกํ
1) ศึกษาสภาพยุ๎งฉาง รูปแบบ กระบวนการเก็บรักษาข๎าวเปลือกหอมมะลิและต๎นทุนสํวนเพิ่มของการ
จัดเก็บข๎าวเปลือกหอมมะลิของเกษตรกร
2) วิเคราะห์ปัจจัยที่มีผลกระทบตํอการตัดสินใจจัดเก็บข๎าวหอมมะลิและการเข๎ารํวมโครงการจ าน ายุ๎งฉางของ
เกษตรกร
3) วิเคราะห์ความสัมพันธ์ของกระบวนการจัดการหลังเก็บเกี่ยวโดยเฉพาะการจัดการยุ๎งฉางที่มีตํอคุณภาพ
ข๎าวหอมมะลิ ได๎แกํ ความหอม เปอร์เซ็นต์ต๎นข๎าว เปอร์เซ็นต์ท๎องไขํ และความชื้นของข๎าวเปลือกในยุ๎งฉาง
รูปแบบการวิจัยใช๎การวิจัยแบบผสม คือ การวิจัยเชิงส ารวจ (survey research) รํวมกับการวิจัยเชิง
ทดลอง (experimental research) ซึ่งการวิจัยเชิงส ารวจมีพื้นที่ศึกษาในแหลํงเพาะปลูกข๎าวหอมมะลิที่ส าคัญใน
ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ 9 จังหวัด ได๎แกํ นครพนม ยโสธร ร๎อยเอ็ด มหาสารคาม นครราชสีมา อุบลราชธานี
สุรินทร์ ศรีสะเกษ และบุรีรัมย์ เก็บรวบรวมข๎อมูลโดยการสัมภาษณ์และเก็บตัวอยํางข๎าวของเกษตรกรผู๎ปลูกข๎าว
หอมมะลิ ในปีการผลิต 2560/61 สุํมตัวอยํางจากกรอบรายชื่อเกษตรกรในพื้นที่ศึกษาที่สร๎างขึ้น รวมจ านวน
ตัวอยําง 330 ครัวเรือน จ าแนกตามสภาพแวดล๎อมการผลิตคือพื้นที่ชลประทานและพื้นที่นาน้ าฝน รวมทั้งจ าแนก
ตามรูปแบบการผลิตคือเกษตรกรที่ปลูกข๎าวหอมมะลิอินทรีย์และเกษตรกรที่ปลูกข๎าวหอมมะลิทั่วไป ส าหรับการวิจัย
เชิงทดลองได๎ท าการศึกษารูปแบบการจัดเก็บข๎าวที่เหมาะสมส าหรับข๎าวหอมมะลิอินทรีย์และข๎าวหอมมะลิทั่วไปใน
ยุ๎งฉาง 3 ชนิด ได๎แกํ ยุ๎งไม๎ ยุ๎งสังกะสี และเก็บในบ๎าน ท าการทดลองที่ บ๎านผือฮี ต าบลดงแดง อ าเภอจตุรพักตร
พิมาน จังหวัดร๎อยเอ็ด
การวิเคราะห์ข๎อมูลประกอบด๎วย 1) การวิเคราะห์ข๎อมูลใช๎สถิติเชิงพรรณนา ได๎แกํ คําเฉลี่ย ความถี่ และ
เปอร์เซ็นต์ เพื่อน าเสนอสภาพยุ๎งฉาง รูปแบบการจัดเก็บข๎าวหอมมะลิของเกษตรกร กระบวนการเก็บรักษา
ข๎าวเปลือกและวิธีการจัดการยุ๎งฉาง ส าหรับการวิเคราะห์ต๎นทุนสํวนเพิ่มของการจัดเก็บข๎าวเปลือกใช๎วิธีการ
วิเคราะห์ต๎นทุนที่เป็นเงินสด หมายถึงต๎นทุนที่เกิดจากกิจกรรมหลังการเก็บเกี่ยว 2) การวิเคราะห์ปัจจัยที่มี
ผลกระทบตํอการตัดสินใจจัดเก็บข๎าวหอมมะลิและการเข๎ารํวมโครงการจ าน ายุ๎งฉางของเกษตรกร เป็นการหา
ความสัมพันธ์ปัจจัยด๎านกายภาพของเกษตรกรและฟาร์ม ปัจจัยด๎ายเศรษฐกิจ และปัจจัยด๎านสังคมและการสื่อสาร
กับการตัดสินใจจัดเก็บข๎าวและการเข๎ารํวมโครงการฯ ของเกษตรกร ใช๎วิธีการวิเคราะห์โดยแบบจ าลอง Binomial
logistic regression 3) การวิจัยเชิงทดลองศึกษาในข๎าวหอมมะลิ พันธุ์ขาวดอกมะลิ 105 ใน 2 รูปแบบการผลิต คือ
การผลิตข๎าวหอมมะลิทั่วไป และการผลิตข๎าวหอมมะลิอินทรีย์ โดยใช๎สถานที่ทดลอง 3 แบบ ได๎แกํ ยุ๎งไม๎ ยุ๎งสังกะสี
และเก็บข๎าวหอมมะลิในบ๎าน วางแผนการทดลองแบบ factorial in completely randomized design (CRD)
จ านวน 2 ปัจจัย คือ รูปแบบการเก็บข๎าวเปลือก 8 รูปแบบ และระยะเวลาการเก็บรักษา 0-6 เดือน 4) การวิเคราะห์
ความสัมพันธ์ของรูปแบบการจัดเก็บตํอการเปลี่ยนแปลงคุณภาพข๎าว (2AP เปอร์เซ็นต์ต๎นข๎าว ความชื้น และ
เปอร์เซ็นต์ท๎องไขํ) ใช๎การวิเคราะห์สมการถดถอดแบบโทบิท (Tobit regression analysis)
ช
