Page 31 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

เมล็ดไมํควรใช๎อุณหภูมิสูงกวํา 50 องศาเซลเซียส (กิตติยา, 2547) และยังพบวําวิธีการตากข๎าวสํงผลตํอคุณภาพข๎าว
โดยการตากแผํข๎าวในแปลงนามากกวํา 4 วัน อาจสํงผลให๎เปอร์เซ็นต์ข๎าวเต็มเมล็ดลดลงโดยเฉพาะในชํวงเวลาที่มี
ฝนตก และการบังแดด 75% ให๎กองฟ่อนข๎าวจะสํงผลให๎คุณภาพการสีข๎าวเพิ่มขึ้น ในขณะที่การพลิกกลับข๎าวใน
ชํวงเวลาการตากจะสํงผลให๎ความชื้นของข๎าวลดลง คุณภาพการสีสูงขึ้นและขายได๎ราคาสูงกวําข๎าวที่วางกองไว๎โดย
ไมํพลิกกลับ นอกจากนั้นผลการศึกษายังระบุวําการนวดข๎าวโดยใช๎เครื่องนวดข๎าวไมํท าให๎ปริมาณและคุณภาพข๎าว
แตกตํางจากการนวดด๎วยมือ และความเร็วของเครื่องนวดก็ไมํมีผลตํอปริมาณและคุณภาพข๎าวเชํนกัน (วินิต และ
คณะ, 2538)

ส าหรับงานวิจัยเกี่ยวกับการจัดการยุ๎งฉางข๎าวของเกษตรกรตํอคุณภาพข๎าวยังไมํปรากฏในชํวงเวลาที่
ผํานมา มีเพียงการศึกษาของ Tsado et al. (2015) ที่ระบุวําระยะเวลาการจัดเก็บมีความสัมพันธ์ตํอคุณภาพการขัด
สีของข๎าว การแตกร๎าวของเมล็ดและเปอร์เซ็นต์ข๎าวเต็มเมล็ด เนื่องจากอุณหภูมิและความชื้นสัมพัทธ์ในอากาศสูง
สํงผลให๎คุณภาพการขัดสีข๎าวต่ า โดยข๎าวเปลือกจะได๎รับความเสียหายมากขึ้นหลังจากเก็บข๎าวเปลือกไว๎ในยุ๎งฉาง
ประมาณ 7 เดือน ความเสียหายที่เกิดขึ้นมีทั้งการสูญเสียน้ าหนักของข๎าวเปลือก การสูญเสียคุณภาพของเมล็ด
ข๎าวเปลือกเพราะมีเศษลอกคราบและของเสียจากตัวแมลงปนมาอยูํในข๎าว และสูญเสียความงอกของข๎าวเปลือก
ซึ่งความเสียหายระหวํางการเก็บรักษามีสาเหตุจากปัจจัยที่ส าคัญ 2 ประการคือ ปัจจัยทางกายภาพ ได๎แกํ อุณหภูมิ
ความชื้นของอากาศ และปัจจัยทางชีวภาพ ได๎แกํ การรบกวนของแมลงไร เชื้อรา นก และหนู (บุษรา, 2547) ซึ่ง
ระบบการจัดเก็บข๎าวที่ดีจะต๎องสามารถป้องกันการเพิ่มขึ้นของความชื้นในเมล็ดข๎าวได๎ ป้องกันการรบกวนของศัตรู
ในโรงเก็บทั้งแมลง หนูและนกได๎ มีการใช๎พื้นที่อยํางมีประสิทธิภาพ และงํายตํอการขนสํงและบ ารุงรักษา (Rickman
and Gummert, 2017) ส าหรับระบบการเก็บรักษาข๎าวของเกษตรกรไทยสํวนใหญํจะเก็บข๎าวไว๎ในยุ๎งฉาง ซึ่งในอดีต
ยุ๎งฉางถือวํามีความส าคัญกับเกษตรกรไทยมาก เนื่องจากหลังจากตากและนวดข๎าวเสร็จแล๎วเกษตรกรสํวนใหญํจะ
เก็บข๎าวไว๎ในยุ๎งฉางเพื่อรอน าไปจ าหนํายหรือเก็บไว๎บริโภคในครัวเรือน โดยในชํวงเวลากํอนการเก็บเกี่ยวและข๎าวอยูํ
บนลานนวด เกษตรกรจะไปตรวจความเรียบร๎อยของยุ๎งฉาง หากพบวํามีความเสียหายของยุ๎งฉางสํวนใดจะต๎องรีบ
5
ซํอมแซมให๎แข็งแรงเรียบร๎อยกํอนขนย๎ายข๎าวเปลือกมาเก็บรักษา อยํางไรก็ตามการจัดเก็บข๎าวเปลือกของเกษตรกร
ในปัจจุบันบางสํวนไมํได๎เก็บในยุ๎งฉางเหมือนเชํนในอดีตเพราะยุ๎งฉางที่มีอยูํอาจเกํา ผุพัง และไมํได๎ซํอมแซมไว๎ใช๎
บางสํวนเก็บไว๎ในบ๎าน อาจวางบนพื้นซีเมนต์หรือวางบนแครํไม๎ บางสํวนวางในโรงเรือนหรือยุ๎งฉางที่มีพื้นเป็นซีเมนต์
ซึ่งอาจสํงผลตํอความชื้นของข๎าวและคุณภาพด๎านอื่นๆ ด๎วย (ส านึกรักบ๎านเกิด, 2555) ส าหรับเกษตรกรที่เก็บข๎าวใน
ยุ๎งฉางจะบรรจุข๎าวเปลือกในกระสอบ มัดปิดปากกระสอบแล๎วน าไปวางเรียงไว๎ในยุ๎งฉาง ซึ่งมักจะถูกนกและหนู
ท าลายและสูญเสียเป็นจ านวนมากในแตํละปี (กฤตพา และคณะ, 2554) อยํางไรก็ตามในประเด็นเรื่องความสัมพันธ์
ของการจัดเก็บข๎าวหรือกระบวนการจัดการยุ๎งฉางกับปัจจัยด๎านคุณภาพข๎าวยังไมํมีงานวิจัยยืนยันที่แนํชัด

จากที่กลําวมาข๎างต๎นจะพบวํางานวิจัยที่ศึกษาเกี่ยวกับอิทธิพลของพันธุกรรม การจัดการในแปลงและ
กระบวนการจัดการระหวํางเก็บเกี่ยวตํอคุณภาพข๎าวมีผลการศึกษาที่ชัดเจนในหลายเรื่อง แตํไมํปรากฏงานวิจัยที่
เกี่ยวข๎องกับรูปแบบและกระบวนการจัดเก็บข๎าวหอมมะลิ ปัจจัยที่มีอิทธิพลตํอการตัดสินใจจัดเก็บข๎าวหอมมะลิ
ต๎นทุนสํวนเพิ่มของการจัดเก็บข๎าวหอมมะลิแตํละวิธี และความสัมพันธ์ของการจัดการยุ๎งฉางตํอคุณภาพข๎าวหอม
มะลิของเกษตรกรซึ่งเป็นข๎อมูลส าคัญในการก าหนดแนวทางการด าเนินโครงการจ าน ายุ๎งฉาง เพื่อลดอุปทานข๎าว
ในชํวงฤดูเก็บเกี่ยวอยํางมีประสิทธิภาพ ดังนั้นการศึกษาครั้งนี้จึงต๎องการศึกษาสภาพยุ๎งฉาง รูปแบบ และ
กระบวนการจัดเก็บข๎าวหอมมะลิ ปัจจัยที่มีอิทธิพลตํอการตัดสินใจจัดเก็บข๎าวหอมมะลิและการตัดสินใจเข๎ารํวม
โครงการจ าน ายุ๎งฉาง ต๎นทุนสํวนเพิ่มของการจัดเก็บข๎าวหอมมะลิในแตํละรูปแบบเพื่อเติมเต็มข๎อมูลพื้นฐานด๎านการ
จัดการหลังเก็บเกี่ยวข๎าวที่ยังขาดอยูํให๎กับผู๎ที่เกี่ยวข๎องในการวางแผนนโยบาย รวมทั้งการวิเคราะห์ความสัมพันธ์ของ
วัตถุประสงค์การเก็บข๎าว สภาพแวดล๎อม ปัจจัยทางกายภาพและวัตถุประสงค์การจัดเก็บตํอตัวแปรคุณภาพ
ข๎าวหอมมะลิที่ส าคัญ เพื่อสร๎างองค์ความรู๎ในการจัดเก็บข๎าวหอมมะลิที่เหมาะสมและเผยแพรํสูํเกษตรกรและผู๎ที่
เกี่ยวข๎องตํอไป

5 ข๎อมูลจากการสัมภาษณ์เกษตรกรในเกษตรกรในจังหวัดมหาสารคาม (2560)

3