Page 427 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

6. การจัดการโพแทสเซียมส�าหรับข้าวในดินนาน�้าขัง
แม้ว่าการขาดโพแทสเซียมในดินไร่และดินนาจะปรากฏน้อยกว่าการขาดไนโตรเจนและฟอสฟอรัส

แต่การปลูกข้าวอย่างต่อเนื่องโดยใช้พันธุ์ข้าวที่ให้ผลผลิตสูงในพื้นที่เดิม อาจเป็นเหตุให้โพแทสเซียมส่วน
ส�ารองในดินร่อยหรอ จนไม่อาจใช้พื้นที่ปลูกข้าวได้อย่างยั่งยืน ในปัจจุบัน พบว่าข้าวตอบสนองต่อการ
ใส่ปุ๋ยโพแทชในแหล่งปลูกข้าวส�าคัญของโลก กล่าวคือ ประมาณ 21 % ของพื้นที่เพาะปลูกในเอเชีย และ

29 % ของพื้นที่ทั้งหมดในลาตินอเมริกา ส่วน 50 % ของพื้นที่ลุ่มแม่น�้าอะเมซอนมีโพแทสเซียมต�่า แม้แต่
ในสหรัฐอเมริกายังมีรายงานว่า เมื่อประมาณ พ.ศ. 2530 พบพื้นที่ปลูกข้าวซึ่งขาดโพแทสเซียมไม่มากนัก

แต่ในปัจจุบันพบการตอบสนองของข้าวต่อปุ๋ยโพแทชในพื้นที่ปลูกทั่วไป อย่างไรก็ตาม ทางหนึ่งที่จะช่วย
บรรเทาปัญหาดังกล่าวมี 2 ประการ คือ (Fageria et al., 2011)
1) การใช้พันธุ์ข้าวปลูกที่มีประสิทธิภาพสูงในการใช้โพแทสเซียม (K-efficient cultivar) ส�าหรับ

ปลูกในดินที่ซึ่งมีโพแทสเซียมต�่า
2) พรวนกลบฟางข้าวในการเตรียมดิน เพื่อหมุนเวียนโพแทสเซียมในฟางสู่พื้นที่นาอีกครั้งหนึ่ง

เนื่องจากมีโพแทสเซียมสะสมอยู่ในฟางข้าวประมาณ 1.7 % หรือ ในฟางแห้ง 1 ตันมีโพแทสเซียม 17 กก.K
ส�าหรับการแก้ไขปัญหาโดยตรงที่ควรท�าอย่างต่อเนื่อง คือใส่ปุ๋ยโพแทชอัตราเหมาะสม ซึ่ง
สอดคล้องกับผลการวิเคราะห์ดิน วิธีใส่ปุ๋ยโพแทชถูกต้อง และการใช้พันธุ์ข้าวมีประสิทธิภาพ
6.1 อัตราปุ๋ยโพแทช

การใส่ปุ๋ยในดินซึ่งมีโพแทสเซียมที่เป็นประโยชน์ต�่า ช่วยให้ผลผลิตข้าวเพิ่มขึ้นดังตารางที่ 15.5
แต่ผลการทดลองในแต่ละปี มีความแตกต่างกันอย่างมีนัยส�าคัญ เนื่องจากสภาพแวดล้อมที่แตกต่างกัน

ของแต่ละปี ในปีแรก การใส่ปุ๋ยโพแทชอัตรา 20 กก.K/ไร่ ให้ผลผลิตเมล็ด 940 กก./ไร่ เปรียบเทียบ
กับข้าวจากแปลงที่ไม่ใส่ปุ๋ยซึ่งให้ผลผลิตเมล็ดเพียง 474 กก./ไร่ หรือเพิ่มขึ้น 98 % ส่วนในปีที่สอง การใส่
ปุ๋ยอัตราเดียวกัน ให้ผลผลิตมากกว่าไม่ใส่ปุ๋ย 2.4 เท่า ผลการทดลองทั้งสองปีแสดงว่าการใส่ปุ๋ยโพแทช

สูงกว่า 20 กก.K/ไร่ ท�าให้ผลผลิตเมล็ดข้าวมีแนวโน้มลดลง
การเทียบมาตรฐานผลการวิเคราะห์โพแทสเซียมในดิน (K soil test calibration) ที่พัฒนา

ขึ้นในบราซิลส�าหรับดินนา โดยก�าหนดระดับวิกฤติของโพแทสเซียม (critical K level) ซึ่งในกรณีนี้
หมายถึงความเข้มข้นของโพแทสเซียมที่แลกเปลี่ยนได้ในดิน (วิธี Mehlich-1) ที่ให้ผลผลิตเมล็ดข้าวสูงสุด
ผลการศึกษาต่อเนื่องกัน 2 ปี พบว่าปีที่ 1 และ 2 ให้ผลต่างกัน ในด้านความสัมพันธ์ระหว่างผลการ

วิเคราะห์โพแทสเซียมที่แลกเปลี่ยนได้กับผลผลิตข้าว อาจแบ่งการตอบสนองต่อปุ๋ยโพแทชเป็น 3 ช่วงดังนี้
(Fageria et al., 2003)

ผลการทดลองในปีที่ 1 เป็นดังนี้ ช่วงที่ 1 การเพิ่มขึ้นของโพแทสเซียมที่แลกเปลี่ยนได้จาก 15
เป็น 40 มก.K/กก.ผลผลิตข้าวเพิ่มขึ้นตามล�าดับ ช่วงที่ 2 โพแทสเซียมที่แลกเปลี่ยนได้เพิ่มจาก 40 เป็น
70 มก.K/กก. ผลผลิตไม่เพิ่มอีกต่อไป และ ช่วงที่ 3 โพแทสเซียมที่แลกเปลี่ยนได้สูงกว่า 70 มก.K/กก.

ผลผลิตเริ่มลดลง

ดิน ธาตุอาหารและปุ๋ยข้าว การจัดการธาตุหลักในนาข้าว 423