Page 419 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

ในการสนองธาตุไนโตรเจน (N supplying capacity) แก่ข้าว เพื่อใช้เป็นแนวทางในการแนะน�าการใส่
ปุ๋ยไนโตรเจนนั้นยังจ�าเป็นต้องพัฒนาต่อไป แต่ผลการวิเคราะห์ดินจะเป็นตัวชี้วัดที่ดีส�าหรับธาตุซึ่งไม่ค่อย

เคลื่อนที่ในดิน เช่น ฟอสฟอรัสและโพแทสเซียม
ผลการศึกษาความต้องการไนโตรเจน (nitrogen requirement) ของข้าวในนาน�้าขัง
โดยใช้กราฟการตอบสนองของข้าวต่อการเพิ่มอัตราปุ๋ยไนโตรเจน อันเป็นการทดลองในดิน Inceptisol

ของประเทศบราซิลซึ่งแสดงว่าผลผลิตข้าวเพิ่มขึ้นเป็นแบบ quadratic เมื่อเพิ่มอัตราปุ๋ยไนโตรเจนในช่วง
0-32 กก.N/ไร่ การใส่ปุ๋ยไนโตรเจนอัตรา 21.6 กก.N/ไร่ ให้ผลผลิตเมล็ดข้าว 90 % ของผลผลิตสูงสุด

หรือผลผลิตสัมพัทธ์ (relative yield) 90 % และถือเป็นอัตราปุ๋ยที่เหมาะสมทางเศรษฐกิจ (economic
rate) แต่ผลการทดลองต่อเนื่อง 3 ปี ได้อัตราปุ๋ยที่เหมาะสมทางเศรษฐกิจเพียง 14.4 กก.N/ไร่ ส่วน
การทดลองโดยสถาบันวิจัยข้าวระหว่างประเทศในประเทศฟิลิปปินส์ พบว่าปุ๋ยไนโตรเจนช่วยเพิ่มผลผลิต

เมล็ดข้าวพันธุ์ IR72 และได้ผลผลิตสูงสุดเมื่อใส่ปุ๋ยไนโตรเจน 24 กก.N/ไร่ อัตราปุ๋ยไนโตรเจนที่เพียงพอ
ส�าหรับข้าวอายุปานกลาง (medium growth cycle) ของจีน คือ 16-24 กก.N/ไร่ ข้าวพันธุ์ผลผลิตสูง

ในประเทศบราซิลให้ผลผลิตสูงสุดเมื่อใส่ปุ๋ยไนโตรเจนอัตรา 18.2-20.2 กก.N/ไร่ ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับพื้นที่และ
ชนิดดินที่ใช้ปลูกข้าว การใช้ปุ๋ยไนโตรเจนอัตราที่แนะน�า (recommendation rates) ท�าให้ประสิทธิภาพ
การใช้ไนโตรเจน (N use efficiency) สูงและการสูญหายก็ต�่าด้วย แต่การใช้ปุ๋ยไนโตรเจนเกินความ

จ�าเป็น คือ สูงกว่าอัตราที่ให้ผลผลิตเชิงเศรษฐกิจสูงสุด (maximum economic yield) ปุ๋ยจะสูญหายไป
จากดินมาก

อย่างไรก็ตาม การทดลองภาคสนามเพื่อหากราฟการตอบสนองของผลผลิตข้าวต่อการ
เพิ่มอัตราปุ๋ยไนโตรเจนในทุกชนิดดินที่ใช้ปลูกข้าวย่อมเป็นไปได้ยาก ดังนั้นจึงมีการศึกษาหาความสัมพันธ์
ระหว่างผลการวิเคราะห์เปอร์เซ็นต์อินทรียวัตถุในดิน (วิเคราะห์โดยวิธี Walkley-Black) กับอัตราปุ๋ย

ไนโตรเจนที่ควรใส่ในนาข้าวในประเทศไทย (ดังตารางที่ 15.1) และก�าหนดอัตราปุ๋ยไนโตรเจน ดังนี้
(1) ดินที่มีอินทรียวัตถุต�่ากว่า 1 % แนะน�าให้ใช้ปุ๋ยไนโตรเจนอัตรา 9 และ 18 กก.N/ไร่ ส�าหรับข้าวไว

ต่อช่วงแสงและข้าวไม่ไวต่อช่วงแสงตามล�าดับ (2) ดินที่มีอินทรียวัตถุ 1-2 % แนะน�าให้ใช้ปุ๋ยไนโตรเจน
อัตรา 6 และ 12 กก.N/ไร่ ส�าหรับข้าวไวต่อช่วงแสงและข้าวไม่ไวต่อช่วงแสงตามล�าดับ และ (3) ดิน
ที่มีอินทรียวัตถุสูงกว่า 2 % แนะน�าให้ใช้ปุ๋ยไนโตรเจนอัตรา 3 และ 6 กก.N/ไร่ ส�าหรับข้าวไวต่อช่วงแสง

และข้าวไม่ไวต่อช่วงแสงตามล�าดับ (กรมวิชาการเกษตร, 2548; ส�านักวิจัยและพัฒนาข้าว, 2553) ในกรณี
ที่ข้าวแสดงอาการขาดไนโตรเจน อาจแก้ไขปัญหาเฉพาะหน้าด้วยการฉีดพ่นด้วยสารละลายยูเรีย 1 % ก็ได้

4.2.3 เวลาการใส่ปุ๋ยไนโตรเจน
เนื่องจากไนโตรเจนสูญหายไปจากดินได้หลายทางดังที่ได้กล่าวแล้ว การใส่ปุ๋ยไนโตรเจน
ทั้งหมดเพียงครั้งเดียวท�าให้สูญเสียมาก แต่การแบ่งปุ๋ยที่ต้องการใช้ทั้งหมดมาใส่หลายครั้งจะลดการสูญเสีย

ขณะเดียวกันก็เพิ่มประสิทธิภาพการใช้ปุ๋ยไนโตรเจนด้วย

ดิน ธาตุอาหารและปุ๋ยข้าว การจัดการธาตุหลักในนาข้าว 415