Page 274 -
P. 274
โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
5
อาการขาดฟอสฟอรัสของข้าว
อาการขาดฟอสฟอรัสของข้าว มักพบในช่วงที่ข้าวแตกกอรวดเร็ว และมีอัตราการสะสมน�้าหนัก
แห้งสูง ซึ่งเป็นช่วงที่ต้องการฟอสฟอรัสมาก ข้าวที่ขาดฟอสฟอรัสจะมีล�าต้นเตี้ย แคระแกร็นและต้นผอม
เรียว แตกกอน้อย ใบสั้น แคบและตั้ง สีใบแก่เริ่มเปลี่ยนจากสีเขียวเป็นเขียวเข้ม ต่อจากนั้นก็เปลี่ยนเป็น
สีน�้าตาลปนส้ม (Dobermann and Fairhurst, 2000) ส�าหรับรายละเอียดของอาการผิดปรกติมีดังนี้
1) ใบไม่ค่อยเติบโต การขาดฟอสฟอรัสท�าให้เซลล์ใบขยายขนาดช้า ใบจึงค่อยไม่เติบโต แต่การ
สังเคราะห์คลอโรฟิลล์ยังเกิดขึ้นได้ ตราบเท่าที่ยังมีไนโตรเจนและแมกนีเซียมเพียงพอ เพราะฟอสฟอรัส
มิได้เป็นองค์ประกอบของคลอโรฟิลล์ ในช่วงแรกของการขาดธาตุนี้ ความเข้มข้นของคลอโรฟิลล์ต่อ
หน่วยพื้นที่ใบจึงสูงขึ้น ท�าให้ใบมีสีเขียวเข้มอยู่ช่วงหนึ่ง แต่อัตราการสังเคราะห์แสงต่อหน่วยน�้าหนักของ
คลอโรฟิลล์ต�่าลง เมื่อการขาดฟอสฟอรัสรุนแรงมากขึ้น ใบแก่จะเปลี่ยนเป็นสีน�้าตาลปนส้ม เริ่มจากปลาย
ใบไปหาโคนใบ อาการขาดฟอสฟอรัสของพืชใบเลี้ยงเดี่ยวชนิดอื่น เช่น ข้าวโพด มักพบว่าใบแก่มีสีเขียว
เข้มขึ้นในช่วงแรก ต่อมามีสีม่วงอันเป็นสีของแอนโทไซยานินแซมขึ้นมา แต่อาการขาดฟอสฟอรัสในข้าว
มักไม่พบสีม่วงที่ใบแก่อย่างชัดเจนเหมือนในกรณีของข้าวโพด
2) ผลกระทบอื่นๆ ข้าวที่ขาดฟอสฟอรัสจะมีปัญหา 3 ประการ คือ (1) ไม่ตอบสนองต่อการ
ใช้ปุ๋ยไนโตรเจนและปุ๋ยโพแทสเซียม (2) ไม่แข็งแรงและไวต่อโรค เช่น โรคจุดสีน�้าตาล (brown spot)
จากเชื้อ Bipolaris oryzae และ (3) หากอยู่ได้จนถึงเก็บเกี่ยว ข้าวจะสุกแก่ช้ากว่าปรกติ 10-12 วัน
การใช้ปุ๋ยฟอสเฟตอย่างเหมาะสมแก่ข้าวในดินซึ่งมีฟอสฟอรัสที่เป็นประโยชน์ต�่า จึงส่งเสริมการเติบโตของ
ราก ช่วยเพิ่มการแตกกอ จ�านวนรวงและผลผลิตเมล็ดข้าว
6
ความเข้มข้น
และการดูดสะสมของฟอสฟอรัสในข้าว
ความเข้มข้นของฟอสฟอรัสในเนื้อเยื่อ (ปริมาณฟอสฟอรัสต่อหน่วยน�้าหนักแห้ง) เป็นข้อมูล
ที่แสดงว่าข้าวในแต่ละระยะการเติบโต มีฟอสฟอรัสเพียงพอต่อการเติบโตหรือไม่ ส่วนการดูดสะสม
(ความเข้มข้นของฟอสฟอรัส x ผลผลิตน�้าหนักแห้ง) ใช้ประเมินปริมาณฟอสฟอรัสที่ข้าวดึงออกไปจาก
ดิน ซึ่งหากสามารถใส่ปุ๋ยชดเชยให้ข้าวได้รับ เท่ากับส่วนที่ติดไปกับผลผลิตและการสูญหายในด้านอื่นๆ
จะช่วยรักษาระดับความอุดมสมบูรณ์ของฟอสฟอรัสในดินไว้ได้ต่อไป
270 ฟอสฟอรัสของข้าว ดิน ธาตุอาหารและปุ๋ยข้าว
