Page 275 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

6.1 ความเข้มข้นของฟอสฟอรัสในข้าว
6.1.1 ผลของอายุและอวัยวะของต้นข้าว

ความเข้มข้นของฟอสฟอรัสผันแปรไปตามอายุของข้าวและอวัยวะของข้าวที่น�ามา
วิเคราะห์ ทั้งนี้เนื่องจากฟอสฟอรัสเป็นธาตุที่เคลื่อนย้ายในพืชได้ง่าย ดังนั้นความเข้มข้นในใบหนึ่งๆ จึง
ลดลงเมื่อใบนั้นมีอายุมากขึ้น กล่าวคือใบอ่อนมีความเข้มข้นของฟอสฟอรัสสูงสุด และต�่าสุดในใบแก่ที่สุด

โดยเฉพาะอย่างยิ่ง เมื่อดินมีฟอสฟอรัสที่เป็นประโยชน์ค่อนข้างจ�ากัด ส�าหรับข้าวที่ปลูกในสภาพที่ดินมี
ฟอสฟอรัสเพียงพอนั้น ส่วนเหนือดินของข้าวไร่อายุ 30, 40, 60, 80 และ 100 วัน มีความเข้มข้น

ของฟอสฟอรัส 2.8, 1.8, 1.5, 1.0 และ 0.8 กรัม P ต่อกิโลกรัม ตามล�าดับ ดังนั้นการเก็บตัวอย่าง
ส่วนเหนือดินของข้าวมาวิเคราะห์จึงต้องบันทึกอายุและระยะการเติบโตด้วย
สาเหตุที่ความเข้มข้นของฟอสฟอรัสในข้าวลดลงเมื่ออายุมากขึ้น เนื่องจากน�้าหนักแห้ง

มากขึ้น แต่อัตราการเพิ่มของการสะสมธาตุต�่ากว่าอัตราการสะสมน�้าหนักแห้ง จึงท�าให้เกิดผลด้านความ
เจือจางของธาตุ (dilution effect) เช่นเดียวกับกรณีของไนโตรเจน

6.1.2 ระดับที่เพียงพอ
ระดับที่เพียงพอและระดับวิกฤติขาดแคลนของฟอสฟอรัสส�าหรับข้าว ใน 3 ระยะการ
เจริญเติบโต คือ ระยะแตกกอ-IPP, ระยะออกดอกและระยะสุกแก่แสดงไว้ในตารางที่ 9.1

ตารางที่ 9.1 ความเข้มข้นของฟอสฟอรัสในข้าวที่ถือว่าเพียงพอ และเป็นระดับวิกฤติ

ระยะการเติบโต ส่วนของข้าว เพียงพอ (%) ระดับวิกฤติ (%)

ระยะแตกกอ-IPP แผ่นใบ Y 0.20-0.40 0.10
ระยะออกดอก ใบธง 0.20-0.30 0.18

สุกแก่ ฟางข้าว 0.6 -

ที่มา: Reuter et al. (1997); Fageria et al. (2003)

Fageria et al. (2003) ประมวลจากรายงานเรื่องระดับวิกฤติและระดับที่เพียงพอของ

ฟอสฟอรัสในข้าวจากหลายแหล่ง พบว่ามีความแตกต่างกันตามระยะการเจริญเติบโตและเนื้อเยื่อดัชนีที่
ใช้วิเคราะห์ เช่น ในระยะเติบโตไม่อาศัยเพศ ระดับวิกฤติในใบ Y ควรมีพิสัยของฟอสฟอรัส 0.1-0.2 %
หากต้องการให้มีอัตราการแตกกอสูงสุดใบ Y ควรมีฟอสฟอรัส 0.2 % ถ้ามีค่าต�่ากว่า 0.03 % ข้าวจะไม่

แตกกอ ส่วนระดับที่เพียงพอจากการวิเคราะห์เมื่อข้าวอายุ 75 วันคือ 0.25-0.45 % ข้าวที่ให้ผลผลิตสูงนั้น
ระยะการเติบโตไม่อาศัยเพศควรมีฟอสฟอรัสในใบ Y หรือในส่วนเหนือดินสูงกว่า 0.2 % การประเมิน

ความเข้มของฟอสฟอรัสในระยะเจริญพันธุ์จนถึงระยะสุกแก่ แสดงว่าข้าวที่ให้ผลผลิตสูงมีฟอสฟอรัสใน

ดิน ธาตุอาหารและปุ๋ยข้าว ฟอสฟอรัสของข้าว 271