Page 270 -
P. 270
โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
1) ในดินกรด ฟอสเฟตไอออนท�าปฏิกิริยากับเหล็กและอะลูมินัมกลายเป็นสารประกอบ
เหล็กฟอสเฟตและอะลูมินัมฟอสเฟต แล้วตกตะกอนเป็นแร่ทุติยภูมิ หรือฟอสเฟตไอออนดูดซับที่ผิวของ
อนุภาคเหล็กออกไซด์ (ภาพที่ 9.2) อะลูมินัมออกไซด์และแร่ดินเหนียว
2) ในดินที่มีปฏิกิริยาเป็นกลาง เป็นด่าง หรือในดินเนื้อปูน (ดินแคลคาเรียส) ฟอสเฟต
ไอออนตกตะกอนกลายเป็นแร่ทุติยภูมิ คือแคลเซียมฟอสเฟต และแมกนีเซียมฟอสเฟต หรือฟอสเฟต
ไอออนดูดซับที่ผิวแร่ดินเหนียวและแร่แคลไซต์
2.4 ความสัมพันธ์ระหว่างฟอสฟอรัสรูปต่างๆ ในดินนา
ความสัมพันธ์ระหว่างฟอสฟอรัสรูปต่างๆ ในดินนาเป็นดังนี้
2.4.1 การปลดปล่อยฟอสเฟตไอออน
เมื่อความเข้มข้นของฟอสเฟตไอออนในสารละลายดินลดลง เนื่องจากพืชดูดไปใช้หรือ
ถูกชะละลายไป ฟอสเฟตไอออนส่วนที่ลดลงไปนี้จะถูกชดเชยโดยการปลดปล่อยออกมาจากฟอสเฟตส่วน
ที่เปลี่ยนรูปง่าย ซึ่งเป็นของแข็งประเภทสารอนินทรีย์ฟอสเฟตและสารอินทรีย์ฟอสเฟต ดังนี้
1) แร่ปฐมภูมิและแร่ทุติยภูมิละลายอย่างช้าๆ ท�าให้ H PO และ HPO ออกมายัง
2-
-
2 4 4
สารละลายดิน ส�าหรับสารประกอบเหล็กฟอสเฟตและแมงกานีสฟอสเฟตในดินนาน�้าขัง อันมีสภาพรีดักชัน
เหล็กและแมงกานีสอยู่ในรูปรีดิวซ์ จึงเป็นเฟอรัสฟอสเฟตและแมงกานัสฟอสเฟต ซึ่งสภาพละลายได้สูงกว่า
เหล็กรูปออกซิไดส์ คือ เฟอริกฟอสเฟตและแมงกานิกฟอสเฟต อันเป็นรูปที่พบในดินไร่ ดังนั้นในดินนาน�้าขัง
เฟอรัสฟอสเฟตและแมงกานัสฟอสเฟต จึงละลายและปลดปล่อยฟอสเฟตไอออนออกมาได้ง่าย
2) ฟอสเฟตไอออนที่ถูกดูดซับ (adsorbed P) บริเวณผิวของแร่ดินเหนียว อาจคลาย
การดูดซับออกมา (desorbs) ยังสารละลายดิน กลไกหนึ่งที่เกิดขึ้นได้ คือ การแทนที่ด้วยแอนไอออนของ
กรดอินทรีย์
3) จุลินทรีย์ดินย่อยสลายสารประกอบอินทรีย์ฟอสฟอรัสแล้วปลดปล่อยฟอสเฟตไอออน
2.4.2 การยึดฟอสเฟตไอออน
การยึดฟอสเฟตไอออน (P retention) หรือการตรึงฟอสเฟต (P fixation) เกิดเมื่อ
สารละลายดินมีฟอสเฟตไอออนเพิ่มขึ้น เช่น การใส่ปุ๋ยฟอสเฟตที่ละลายง่ายลงไปในดิน ท�าให้ความเข้มข้น
ของฟอสเฟตไอออนในสารละลายดินสูงขึ้น ส่วนหนึ่งรากพืชดูดไปใช้ประโยชน์ ที่เหลือจะมีการเปลี่ยนแปลง
ดังนี้
1) ฟอสเฟตไอออนถูกดูดซับอย่างแข็งแรง ที่ผิวของแร่ดินเหนียวและแร่ทุติยภูมิ จึงไม่
เป็นประโยชน์ต่อพืช
2) ฟอสเฟตไอออนตกตะกอนกลายเป็นแร่ทุติยภูมิ
3) ฟอสเฟตไอออนถูกจุลินทรีย์ดินดูดไปใช้และกลายเป็นสารอินทรีย์อันเป็นองค์ประกอบ
ของเซลล์จุลินทรีย์ดิน
266 ฟอสฟอรัสของข้าว ดิน ธาตุอาหารและปุ๋ยข้าว
