Page 266 -
P. 266
โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
1
ค�าน�า
การขาดฟอสฟอรัสเป็นปัญหาที่ส�าคัญอีกอย่างหนึ่งที่ท�าให้ผลผลิตพืชต�่า โดยเฉพาะอย่างยิ่งใน
ระบบการเกษตรแบบธรรมชาติที่ดินมีฟอสฟอรัสต�่า ส�าหรับการขาดฟอสฟอรัสในดินนามักพบในดินกรด
และดินด่าง ดินในแถบร้อนชื้นบางประเภทที่มีการตรึงฟอสฟอรัสสูง เป็นเหตุให้ข้าวขาดธาตุนี้และให้
ผลผลิตต�่า การใช้ปุ๋ยฟอสเฟตก็มีประสิทธิภาพต�่าด้วย เนื่องจากส่วนใหญ่ถูกดินตรึงไว้ เพียง 20 % ของ
ฟอสฟอรัสในปุ๋ยเท่านั้นที่ข้าวดูดไปใช้ประโยชน์ได้ การจัดการดินเพื่อให้มีฟอสฟอรัสที่เป็นประโยชน์ใน
ระดับที่เหมาะสม และดินมีความสามารถในการปลดปล่อยฟอสฟอรัสที่เป็นประโยชน์อย่างสม�่าเสมอ จะ
ช่วยให้ข้าวได้รับฟอสฟอรัสอย่างเพียงพอและสมดุลกับธาตุอาหารอื่นๆ
2
วงจรของฟอสฟอรัสในดินนา
ความรู้เรื่องวงจรของฟอสฟอรัสในดินนามีความส�าคัญมาก เพราะจะช่วยให้เข้าใจการแปรสภาพ
ระหว่างรูปต่างๆ ของฟอสฟอรัสในดิน อันมีลักษณะเป็นวงจร ซึ่งมีหลายขั้นตอน และแต่ละขั้นตอน
จะเกี่ยวข้องกับความเป็นประโยชน์ของฟอสฟอรัสต่อพืช ฟอสฟอรัสในดินมีทั้งรูปสารอนินทรีย์และสาร
อินทรีย์ฟอสฟอรัสในอินทรียวัตถุ สารอินทรีย์ฟอสฟอรัสแปรสภาพโดยกิจกรรมของจุลินทรีย์ดินได้สาร
อนินทรีย์ เช่น ฟอสเฟตไอออนซึ่งรากพืชดูดไปใช้ประโยชน์ได้ (Brady and Weil, 2007; Havlin et al.,
2005; Osman, 2013; Singer and Munns, 2005; Yong et al., 2012)
2.1 สภาพการเปลี่ยนแปลงของสารประกอบฟอสฟอรัส
สารประกอบฟอสเฟตในดินจ�าแนกตามสภาพการเปลี่ยนแปลงได้เป็น 3 พวก และแต่ละพวกมี
ความสัมพันธ์กันดังนี้
Soil solution P ↔ labile P ↔ nonlabile P
262 ฟอสฟอรัสของข้าว ดิน ธาตุอาหารและปุ๋ยข้าว
