Page 204 -
P. 204
โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
ปัจจัยที่เกี่ยวข้องกับดัชนีพื้นที่ใบข้าวมี 3 ประการ คือ
1) อายุและระยะการเติบโต ดัชนีพื้นที่ใบข้าวเพิ่มขึ้นจากการเพิ่มจ�านวนแขนง จ�านวนใบ
และขนาดใบของแต่ละแขนงตามการเติบโต จนได้ค่าสูงสุดเมื่อถึงระยะช่อดอกเริ่มโผล่พ้นใบธง หรือเมื่อ
ออกดอก ข้าวมีดัชนีพื้นที่ใบสูงขึ้นก็รับแสงและสังเคราะห์แสงได้มากขึ้นด้วย แต่การสังเคราะห์แสงสุทธิ
ของทรงพุ่มจะเพิ่มขึ้นถึงระดับหนึ่งและจะไม่เพิ่มขึ้นไปอีก เมื่อใบข้าวบังแสงซึ่งกันและกันมากขึ้น
2) ธาตุอาหาร เป็นปัจจัยส�าคัญและมีผลกระทบต่อดัชนีพื้นที่ใบข้าว มากกว่าปัจจัยอื่นๆ การ
มีไนโตรเจนและฟอสฟอรัสเพียงพอ ช่วยเพิ่มจ�านวนแขนงและขนาดใบได้มาก และการใส่ปุ๋ยแต่งหน้า
อย่างเหมาะสมมีความส�าคัญเป็นพิเศษ คือ การใส่ปุ๋ยไนโตรเจนเป็นปุ๋ยแต่งหน้า (1) 28-44 วัน ก่อนระยะ
ช่อดอกเริ่มโผล่พ้นใบธง ช่วยเพิ่มพื้นที่ใบ และ (2) 16 วันก่อนข้าวตั้งท้องแก่จะช่วยคงระดับพื้นที่ใบและ
การท�าหน้าที่สังเคราะห์แสงในช่วงเมล็ดสุกแก่
3) ปัจจัยอื่นๆ ค่าดัชนีพื้นที่ใบที่ต�่ามีสาเหตุมาจาก (1) ความเครียดจากสภาพแวดล้อม และ
(2) จ�านวนต้นต่อพื้นที่น้อย เช่น ข้าวไร่มักประสบปัญหาความชื้นดินไม่เพียงพอ ท�าให้มีจ�านวนต้นต่อ
พื้นที่ จ�านวนแขนงและพื้นที่ใบน้อยกว่าข้าวที่ปลูกในนาน�้าขัง ค่าดัชนีพื้นที่ใบของข้าวไร่จึงต�่ากว่าข้าว
นาน�้าขัง
ค่าดัชนีพื้นที่ใบที่เหมาะสมของข้าวไร่กับข้าวนาน�้าขังแตกต่างกัน กล่าวคือ ดัชนีพื้นที่ใบ
ที่เหมาะสมของข้าวไร่มีค่า 2-3 เมื่ออายุ 85-100 วันหลังการหว่านเมล็ด ส่วนข้าวนาน�้าขังนั้นดัชนีพื้นที่
ใบที่เหมาะสม ในระยะดังกล่าวควรมีค่า 4-7 ค่าดัชนีพื้นที่ใบมีอิทธิพลเกี่ยวข้องกับกระบวนการทางสรีระ
และระดับผลผลิตข้าวดังนี้
1) ข้าวในระยะเจริญพันธุ์มีอัตราการสังเคราะห์แสงสูงสุดเมื่อ LAI 5-6
2) ข้าวในระยะตั้งท้องมี LAI 5-6 ให้ผลผลิตเมล็ด 5 ตัน/เฮ็กตาร์ (800 กก./ไร่) และ
3) ข้าวนาน�้าขังจะให้ผลผลิตสูงสุดเมื่อ LAI 6-7 ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับพันธุ์ข้าว
4
วัฏภาคการเติบโตด้านเจริญพันธุ์
ในวัฏภาคการเติบโตด้านเจริญพันธุ์ของข้าว การออกดอกมีความหมายค่อนข้างกว้าง ประกอบ
ด้วยการก�าเนิดช่อดอก การพัฒนาโครงสร้างช่อดอก การตั้งท้อง ช่อดอกโผล่พ้นกาบใบธง และดอกบาน
(Yoshida and Nagato, 2011) เนื่องจากการออกดอกของข้าวบางกลุ่ม มีลักษณะตอบสนองต่อ
ช่วงแสง จึงขออธิบายพื้นฐานของการออกดอกที่ตอบสนองต่อแสง ต่อจากนั้นจึงอธิบายเรื่องช่วงแสงกับ
การออกดอกของข้าวโดยเฉพาะ
200 การเจริิญเติบโตของข้าว ดิน ธาตุอาหารและปุ๋ยข้าว
