Page 242 -
P. 242
โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
คุณภาพดินเพื่อการเกษตร
3. ก�รจัดก�รธ�ตุอ�ห�รพืช
3.1 คว�มหม�ย
ก�รจัดก�รธ�ตุอ�ห�รพืช (plant nutrient management) คือ กระบวนก�รจัดก�รเพื่อจัดห�
แหล่งธ�ตุอ�ห�รให้แก่พืชในปริม�ณและจังหวะเวล�ที่เหม�ะสม รวมทั้งวิธีก�รให้ที่ดี จึงได้ผลผลิตพืชสูง
เพร�ะพืชส�ม�รถใช้ธ�ตุอ�ห�รที่ให้อย่�งมีประสิทธิภ�พ ก�รสูญเสียน้อยและไม่มีผลกระทบต่อ
สิ่งแวดล้อม ภ�รกิจในก�รจัดก�รธ�ตุอ�ห�รครอบคุมเรื่องต่อไปนี้ คือ
1) ก�รดำ�เนินง�นเพื่อให้ทร�บงบดุลธ�ตุอ�ห�ร (nutrient balance sheet) อันเป็น
ร�ยง�นรวมยอดที่แสดงสถ�นภ�พด้�นธ�ตุอ�ห�รของดิน-พืช อันประกอบด้วย 4 ส่วน คือ
(1) ปริม�ณธ�ตุอ�ห�รที่มีในดินและคว�มส�ม�รถของดินในก�รให้ธ�ตุอ�ห�ร
(2) ปริม�ณธ�ตุอ�ห�รที่พืชต้องก�ร
(3) แหล่งของธ�ตุอ�ห�รต่�งๆ ที่จัดห�ม�ได้ เพื่อเสริมในกรณีที่ดินให้ไม่เพียงพอ
(4) ปริม�ณของปุ๋ยอินทรีย์ ปุ๋ยเคมีและปุ๋ยชีวภ�พที่ต้องใช้ เพื่อให้พืชได้รับธ�ตุอ�ห�ร
อย่�งเพียงพอ
2) ก�รจัดก�รอันเหม�ะสมกับพื้นที่ เพื่อรักษ�คุณภ�พของดินที่ดีอยู่แล้วให้ดีต่อไปอย่�ง
ยั่งยืน หรือทำ�ให้คุณภ�พดินดีขึ้น ไม่มีคว�มเสี่ยงเรื่องก�รกร่อนดิน หรือมีก�รสูญเสียธ�ตุอ�ห�รในดิน
โดยก�รชะละล�ยออกไปสะสมในแหล่งนำ้�ใต้ดิน ก�รจัดก�รธ�ตุอ�ห�รเพื่อให้ดินมีคุณภ�พดีเป็นเรื่องที่
สำ�คัญม�ก เนื่องจ�กคุณภ�พดินเกี่ยวข้องกับหน้�ที่ของดินในก�รเป็นแหล่งธ�ตุอ�ห�รและก�รเคลื่อน
ย้�ยของนำ้�ในดินนั่นเอง
3.2 ส�เหตุที่ต้องจัดก�รธ�ตุอ�ห�ร
ส�เหตุที่ต้องจัดก�รธ�ตุอ�ห�ร เนื่องจ�กดินไม่อ�จสนองธ�ตุอ�ห�รพืชแต่ละธ�ตุอย่�งเพียงพอ
และสมดุลแก่พืชที่ปลูกได้ กิจกรรมหนึ่งที่เกษตรกรปฏิบัติในก�รปลูกพืชคือใส่ปุ๋ยเพื่อให้ธ�ตุอ�ห�รแก่พืช
ให้พืชได้รับทุกธ�ตุอย่�งเพียงพอสำ�หรับก�รเจริญเติบโตและให้ผลผลิตสูง ห�กใส่ได้ถูกต้องก็จะได้รับผล
ต�มเป้�หม�ยและไม่กระทบต่อสภ�พแวดล้อม แต่ถ้�ใส่ปุ๋ยไม่ถูกต้องย่อมเกิดผลเสีย เช่น ใส่น้อยเกินไปก็
ไม่เพียงพอต่อคว�มต้องก�รของพืชและได้ผลผลิตตำ่� แต่ถ้�ใส่ม�กเกินไปก็สิ้นเปลืองและอ�จมีผลกระทบ
ต่อสิ่งแวดล้อม นอกจ�กนั้นยังต้องคำ�นึงถึงผลตอบแทนท�งเศรษฐกิจด้วย
3.2.1 ผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม
ผลกระทบด้�นสิ่งแวดล้อมที่มีร�ยง�นในบ�งประเทศ เกิดจ�กก�รสะสมธ�ตุอ�ห�ร
บ�งธ�ตุในแหล่งนำ้� ซึ่งส่วนหนึ่งของธ�ตุอ�ห�รที่ไปสะสมในแหล่งนำ้�ม�จ�กพื้นที่ก�รเกษตร แต่อีกส่วน
หนึ่งม�จ�กแหล่งอื่นๆ จึงต้องประเมินให้ทร�บว่�ธ�ตุอ�ห�รที่ไปสะสมในแหล่งนำ้�นั้นม�จ�กท�งใดบ้�ง
สำ�หรับปัญห�ด้�นสิ่งแวดล้อมมี 2 ประก�ร คือ
(1) ก�รสะสมไนเทรตในแหล่งนำ้�ใต้ดินซึ่งม�จ�กหล�ยแหล่ง ทำ�ให้คุณภ�พของนำ้�ตำ่�ลง
เนื่องจ�กม�ตรฐ�นด้�นคุณภ�พนำ้�ดื่มกำ�หนดว่� นำ้�ที่มีไนโตรเจนรูปไนเทรต (nitrate-nitrogen) สูงกว่� 10
238 สมาคมดินและปุ๋ยแห่งประเทศไทย
