Page 21 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

บทที่ 2

การทบทวนเอกสารและแนวคิดทางทฤษฎี

ผูวิจัยตรวจเอกสารแนวคิดที่เกี่ยวของกับการวิจัย ประกอบดวย 1) ระบบวนเกษตร 2) ความ

หลากหลายทางชีวภาพกับความมั่นคงทางอาหาร 3) แนวคิดหวงโซคุณคา 4) โครงการจัดที่ดินทํากินใหกับ

ชุมชนตามนโยบายรัฐบาล และ 5) บริบทของชุมชนตําบลแมทา ดังรายละเอียดตอไป

2.1 ระบบวนเกษตร

ความหมายและคุณคาของระบบวนเกษตร

ระบบวนเกษตรไดรับการกลาวถึงอยางกวางขวางและเปนที่รูจักในสังคมไทยตั้งแตปลายทศวรรษ 2520
เปนตนมาในฐานะทางเลือกและทางออกในการยังชีพของเกษตรกรรายยอย โดยหลักการใหมีความสมดุล

ระหวางผูคน สังคม และสิ่งแวดลอมธรรมชาติ นับวาเปนทางเลือกที่สําคัญยิ่งแหงการพัฒนาแบบยั่งยืนใน

สังคมไทย (มณฑล, 2541; วิบูลย และคณะ, 2537) มีผูใหคํานิยามระบบวนเกษตรไวมากมายและแตกตางกัน

ไป ทั้งนี้ มณฑล (2541) ไดตั้งขอสังเกตและเห็นวาจากคํานิยามตางๆ สามารถสรุปลักษณะสําคัญของระบบวน

เกษตรได 6 ประการดวยกัน ไดแก ประการแรก วนเกษตรจะเกี่ยวของกับพืชไมนอยกวา 2 ชนิด และหนึ่งใน
จํานวนนั้นตองเปนพืชที่ใหเนื้อไม (Woody perennial) ซึ่งอาจเปนไมปา ไมผล ไมไผ ปาลม เปนตน ประการ

ที่สอง วนเกษตรมีเปาหมายที่การผลิตอยางยั่งยืน และเปนที่ยอมรับได ในทางปฏิบัติ ประการที่สาม การ

จัดเรียงองคระหวางองคประกอบไมยืนตน และ องคประกอบอื่น จะอยูในหนวยที่ดินเดียวกัน (ระดับแปลง –

ฟารม – ชุมชน – ประเทศ) โดยจัดเรียงไปตามพื้นที่ หรือจัดเรียงไปตามเวลา ประการที่สี่ เกี่ยวกับผลผลิตของ

ระบบวนเกษตรซึ่งจะตองมากกวา 2 อยาง และวงจรของกิจกรรมวนเกษตรจะตองมากกวา 1 ปขึ้นไป ประการ

ที่หา โครงสรางของระบบวนเกษตรจะซับซอนกวาการปลูกพืชเชิงเดี่ยว และประการที่หก การมีตนไมและพืช

เกษตรอยูรวมกันอาจไมเรียกวาระบบวนเกษตรก็ได หากไมมีการจัดการใหเกิดความสัมพันธกันระหวาง
องคประกอบเหลานั้น

สามารถกลาวไดวา ขอสังเกตดังกลาวขางตนเปนประโยชนอยางมากตอการจําแนกแยกแยะระบบวน

เกษตรออกจากการปลูกพืชเชิงเดี่ยว และทําใหเกิดความกระจางมากขึ้นวารูปแบบการใชประโยชนที่ดินเปน

ระบบวนเกษตรหรือไม ทั้งนี้ มณฑล (2541) จะใหความสําคัญกับเปาหมายและหนาที่ของระบบ กลาวคือ

ระบบวนเกษตรจะตองมีเปาหมายและทําหนาที่ทั้งดานเศรษฐกิจ สังคม และสิ่งแวดลอม ในเวลาเดียวกันหรือ

ตางชวงเวลากันก็ได แตตองอยูบนหนวยพื้นที่เดียวกัน

21